1-modul. Baslawısh tálimdi modernizaciyalaw tiykarları (Mektepti modernizaciyalaw) pániniń predmeti

Paydalanılǵan ádebiyatlar
1. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Xalq ta’lim tizimini takomillashtirish bo’yicha qo’shimcha chora tadbirlari to’g’risida” gi farmoni PF -5538 son. 05.09.2018 yil.
2. N.Muslimov, Z.Raximov, X.Qodirov “Ta’lim texnologiyalari” darslik. Toshkent-2017.

6 Tema. BASLAWISH TÁLIMDI MODERNIZACIYALAW TÁDBIRLERI

Reje
1.Tálimniń mazmunın jańalaw hám onıń sapasın qadaǵalaw
2.Mámleketlik bilimlendiriw standartları
3.Jáhán tájiriybesinde «Bir pútin mámleketlik imtixan» túsinigi hám onıń mazmunı
4.Baslawısh tálimdi modernizaciyalawdıń tiykarǵı baǵdarları «Integraciya» túsinigi. Baslawısh klasslarda integraciyalanǵan sabaqlardı shólkemlestiriw
5.Informatizaciya - tálimdi modernizaciyalawdıń ayırıqsha baǵdarı sıpatında
Tayanısh túsinikler: modernizaciya, Tálim tuwrısındaǵı nızamniń 9-statyasında, modernizaciyalawdıń ústin turatuǵın baǵdarları, Tálim sistemasınıń modernizaciyası
Ózbekstan Respublikası Xalıq tálimi ministrligi mámleketimiz mekteplerinde tálim sapasın asırıw boyınsha ústin turatuǵın wazıypalardı belgilep alǵan jáne bul jóneliste ámeliy jumıslar baslandı.
Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoev baslıqlıǵında 23 avgust kúni xalıq tálimi sistemasın rawajlandırıw, pedagoglardıń ilmiy tájriybesi hám jámiyettegi orının asırıw, jetkinshek ruwxıylıqın kóteriw máselelerine arnalǵan videoselektor jıynalısı bolıp ótti.
Videoselektor jıynalısında jergilikli hákimlikler mektep infrastrukturasın jaqsılaw, kommunal xızmetlerdiń úzliksizligin támiyinlew, oqıw jılı hám gúz-qıs máwsimine tayarlaw sıyaqlı máselelerge juwapkerligi belgilendi.
Xalıq tálimi ministrligi bolsa mekteplerde tálim sapasın asırıw, tálim mákemelerin maman kadrlar menen támiyinlew, oqıtıwshı poziciyasin asırıw, oqıw programması hám sabaqlıqlar mazmunın jetilistiriw wazıypaları tapsırildi. Usınıń menen birge xalıq aralıq tálim programmalarınıń (STEAM) unamlı nátiyjelerin úyrengen halda milliy tálim programmaların jaratıw, xalıq aralıq bahalaw programmaların (PISA hám PIRLS penen-2021) qollanıw belgilep berildi.
Ózbekstan Respublikası Xalıq tálimi ministrligi tálim sapasın asırıw boyınsha qatar isler ámelge asırilip atır. Tálim sapasın bahalaw sistemasın jaratıw boyınsha ministrlik mámleketimizde tálim sapasın bahalaw sistemasın úyrenip shıqtı. Úyreniw nátiyjeleri sonı kórsetti, sol payıtqa deyin tálim sisteması sapası hám birden-bir jantasıwǵa tiykarlanǵan real jaǵdaydı bahalaytuǵın sistema bolmaǵan. Sol sebepli tálim sapasın anıqlaw ushın bir neshe sırtqı derekler maǵlıwmatı úyrenilinip, xalıq aralıq tájiriybeler ámeliyatqa engizilgen halda ashıq hám de obi'ektiv bahalaw kriteryaları jaratılıp atır.
Sonıń menen birge, mektep pitkeriwshileriniń 2019 jılda joqarı tálim mákemelerine kirisiw kórsetkishleri analiz etildi. Analiz nátiyjelerine kóre 2 mıńnan zıyat mekteptiń qandayda bir oqıwshısı joqarı oqıw jurtına kire almaǵanlıǵı anıqlandi. Ministrler Mekemesi janındaǵı Tálim sapasın baqlaw mámleket inspektsiyasi tárepinen bıyılǵı jılı dáslepki bar mektepler reytingi daǵaza etildi. Reyting pedagoglar potencialı, 9 -klass oqıwshılarınıń bilim dárejesi, pitkeriwshilerdiń OTMlarga kiriw kórsetkishleri jáne social sorawnamalarǵa tiykarlandi. 2020 jılda AQShtıń Xalıq aralıq rawajlanıw agentligi (USAID) menen birgelikte baslawısh klass penen (2- hám 4-klass) oqıwshıları ortasında oqıw (EGRA) hám matematika (EGMA) sawatqanlıǵı boyınsha xalıq aralıq bahalaw ótkeriledi. Házirgi kúnde bahalawdı ótkeriw boyınsha tayarlıq jumısları alıp barılmaqta. 2021 jılda oqıwshılar bilimi PISA hám PIRLS xalıq aralıq bahalaw programmaları tiykarında anıqlanadı. Usı xalıq aralıq bahalaw programmaları mámleketimiz tálim sistemasın basqa mámleketlikler menen salıstırıw hám kemshiliklerin anıqlawǵa kómek beredi. Pitkeriwshileri joqarı oqıw orınlarına kirmegen mektepler (2000 den artıq ) birinshi náwbette mámleket attestatsiyasi hám akkreditatsiyasnan ótkeriw joybarlastırıldi. Tálim sapasın jaqsılaw hám oqıwshılardıń zamanagóy bilim alıwı ushın Xalıq tálimi ministrligi aldıńǵı shet el tájiriybe tiykarında zamanagóy milliy tálim programmasın jaratıw boyınsha jumıs alıp barıp atır. Milliy tálim programması tiykarında zamanagóy dizayn hám mazmunga iye sabaqlıqlar basqıshpa-basqısh islep shıǵıladı. Bul jóneliste STEAM pánlerin oqıtıw boyınsha Prezident mektepleri tájiriybesin jayıw joybarlastırılǵan.
Ózbekstan Respublikası Prezidenti tapsırmasına kóre, ulıwma bilim beriw mekteplerinde “Tárbiya” pánin engiziw joybarlastırılǵan. Bul mektepler degi ruwxıy -tárbiyalıq islerdi jańasha shólkemlestiriw, “Milliy ideya”, “Ádepnama”, “Dinler tariyxı”, “watan sezimi” sıyaqlı pánlerdi birlestirgen halda, birden-bir “Tárbiya” pánin engiziw tapsırmasına tiykarlanadı. Mekteplerimizde ózbek tilin oqıtıw sapasın asırıw, oqıw programmaları hám sabaqlıqlardı jetilistiriw boyınsha da reformalar alıp barıladı. Atap aytqanda, ózbek tilin biliw dárejesin bahalaw ushın 4 (esitiw, oqıw, jazıw hám gáplesiw) kónlikpesine tiykarlanǵan milliy bahalaw sistemasın jaratıw rejelestirilip atır. Ózbekstan Respublikası Xalıq tálimi ministrligi mámleket degi barlıq mektep oqıwshılarınıń sapalı tálim alıwı ushın «Elektron tálim» joybarların ámelge asırıwdı rejelestirmekte.
Ózbekstan Respublikasınıń tálim haqqındaǵı nızamı Nızamshılıq palatası tárepinen 2020 jıl 19-mayda qabıl qılındı.
Tálim tuwrısındaǵı nızamniń 9-statyasında;
Ulıwma orta hám orta arnawlı tálim ulıwma bilim beriw oqıw programmaların, zárúr bilim, ilmiy tájriybe hám de kónlikpelerdi ózlestiriwge qaratılǵan.
Ulıwma orta bilim beriw (I — XI klasslar ) basqıshları tómendegilerden ibarat:
baslawısh tálim (I — Iv klasslar );
tayanısh orta bilim beriw (v — IX klasslar );
orta bilim beriw (X — XI klasslar ).
Ulıwma orta bilim beriw shólkeminiń birinshi klasına balalar olar jeti jasqa tolatuǵın jılda qabıl etiledi. Baslawısh tálim tálim alıwshılarda ulıwma orta bilim beriwdi dawam ettiriw ushın zárúr bolǵan sawatlılıq, bilim, ilmiy tájriybe hám kónlikpeler tiykarların qáliplestiriwge qaratılǵan. Tayanısh orta bilim beriw oqıw programmasına muwapıq tálim alıwshılarǵa bilim, ilimiy tájriybe hám kónlikpelerdiń zárúrli kólemin beredi, olarda ǵárezsiz pikirlew hám analiz qılıw qábiletin rawajlandıradı. Tayanısh orta bilim beriw sheńberinde (VII klasstan keyin) tálim alıwshılarda kásipler boyınsha baslanǵısh bilim hám kónlikpelerdi qáliplestiriw ushın olardı professional diagnozlaw hám kásip-ónerge jóneltiriw boyınsha sharalar ámelge asırıladı. Orta bilim beriw oqıw programmasına muwapıq tálim alıwshılar tárepinen zárúr bilim, ilimiy tájriybe hám kónlikpeler ózlestiriwin, sonıń menen birge tálimniń keyingi túri tańlanıwın hám de joqarı ilimiy tájriybe talap etilmeytuǵin kásipler iyelenishini támiyinleydi. Professional kesellikti anıqlawlaw hám kásip-ónerge jóneltiriw, sonıń menen birge tálim alıwshılardı joqarı ilmiy tájiriybe talap etilmeytuǵın kásiplerge tayarlaw tártibi nızamshılıqta belgilenedi. Ulıwma orta bilim beriw ulıwma orta bilim beriw shólkemlerinde úzliksiz tárizde, májbúriy bolǵan on bir jıl dawamında ámelge asıriladı. Orta arnawlı tálim akademiyalıq liceylerde toǵız jıllıq tayanısh orta bilim beriw tiykarında eki jıl dawamında ámelge asırıladı hám tálim alıwshılardıń intellektuallıq qábiletleriniń jedel rawajlanıwın, sonıń menen birge tereń, siyasiy gruppalastırılǵan, kásip-ónerge hám shaxsqa jóneltirilgen tálim alıwın támiyinleydi. Mámleketlik emes tálim shólkemlerinde ulıwma orta hám orta arnawlı tálim tólew-shártnama tiykarında ámelge asırılıwı múmkin.
Intalı hám uqıplı balalardıń qábiletin rawajlandırıw ushın Prezident, dóretiwshilik hám basqa qánigelestirilgen mektepler, sonıń menen birge mektep-internatlar shólkemlestiriwi múmkin.
Fizikalıq, intellektual, sensor (sezim) yamasa psixik kemshilikleri bolǵan balalar, sonıń menen birge uzaq waqıt emleniwge mútáj bolǵan balalar mámleket qániygelestirilgen tálim mákemelerinde, ulıwma orta hám orta arnawlı tálim shólkemlerinde inklyuziv formada yamasa úy sharayatlarında jalǵız tártipte tálim aladı. Ulıwma orta bilim beriw shólkemleriniń klasslarında (gruppalarında ) tálim alıwshılar sanı otız bes danadan aspawı kerek.