1. Oqıw materialları

Lekciya hàm seminar teması №2: Filosofiyalıq oydıң rawajlanıw basqıshları: SHıġıs filosofiyası

1.XX ásirde Ózbekstanda filosofiyalıq oydıń rawajlanıwı neler menen baylanıslı?

A) Tuwrıdan-tuwrı Ózbekstan jámiyeti: a) Patsha Rossiyası quramındaġı, b) SSSR quramındaġı hám v) ġárezsiz Ózbekstandaġı sociallıq-siyasiy qubılıslar menen baylanıslı
B) Tuwrıdan-tuwrı Ózbekstan jámiyeti: a) SSSR quramındaġı hám b) ġárezsiz Ózbekstandaġı sociallıq-siyasiy qubılıslar menen baylanıslı
C) Ġárezsizlikke eriskennen soń qádiriyatlardıń qayta tiklenimenen baylanıslı
D) Mánawiyat máseleleriniń mámleketlik siyasatta ústin áhmiyetke iye bolıwı menen
2. Filosofiyanıń tariyxıy rawajlanıwındaġı barlıq regionlar ushın ulıwmalıq basqısh qalay ataladı?
A) Alġashkı dáwir
B) Predfilosofiya (filosofiya aldı)
C) Sinkretikalıq dáwir
D) Primitiv dáwir
3. Peripatetizm degen ne?
A) Rásmiy katolicizm hám Orta ásirler sxolastikası
B) Rásmiy katolicizm hám Orta ásirler sxolastikasına oppoziciyada bolġan «latınsha averroizm»
C) Al-Kindiy, Al-Farabiy, Ibn Sino, Ibn Tufeyl, Ibn Rushd hám basqalar tárepinen baġdar berilgen arab tilindegi filosofiya arab yaki SHıġıs aristotelshiligi
D) Áyyemgi Rimde rawajlanġan filosofiyalıq táliymat
4. Animatizm degen ne?
A) Haywanatlar, ósimlikler yaki basqa zatlar menen sırlı tuwısqanshılıqqa ieniw
B) Átiraptı qorshap turġan dún`ya hám insanlarġa tásir ótkiziwge qábiletli bolıp turġan ruwxlar hám árwaqlarġa isenim
C) Dún`yadaġı barlıq nárselerdiń janlı ekenligine iseniw
D) Tábiyattıń janlı ekenligine iseniw
5. Gilozoizm degen ne?
A) Dún`yadaġı barlıq nárselerdiń janlı ekenligine iseniw
B) Átiraptı qorshap turġan dún`ya hám insanlarġa tásir ótkiziwge qábiletli bolıp turġan ruwxlar hám árwaqlarġa isenim
C) Tábiyattıń janlı ekenligine iseniw
D) Haywanatlar, ósimlikler yaki basqa zatlar menen sırlı tuwısqanshılıqqa ieniw
6. Animizm degen ne?
A) Tábiyattıń janlı ekenligine iseniw
B) Átiraptı qorshap turġan dún`ya hám insanlarġa tásir ótkiziwge qábiletli bolıp turġan ruwxlar hám árwaqlarġa isenim
C) Dún`yadaġı barlıq nárselerdiń janlı ekenligine iseniw
D) Haywanatlar, ósimlikler yaki basqa zatlar menen sırlı tuwısqanshılıqqa ieniw
7. «Avesto» boyınsha birinshi adam Yimadan adamlardıń qanday gúnası ushın zıyanker ruwx Anxra Maynyu olarġa suwıq hám qar jibergen?
A) Olar qadaġan etilgen miywe - almanı jep qoyġan
B) Olar birin-biri óltirip qoyġan
C) Olar qadaġan etilgen mal góshin jep qoyġan
D) Olar Axura Mazdanıń belgilep bergen qaġıydaların buzġan
8. Qanday ideyaları ushın Zardushtke jamiyet basında turġanlar qarsı shıqqan hám ol nızamnan tısqarı dep járiyalanġan, jámiyetten quwılġan, onıń mal-múlki konfiskaciyalanġan?
A) Jaqsı pikir, jaqsı sóz, jaqsı is ideyası ushın
B) Tábiyatqa, ásirese geypara haywanatlarġa múnásibet haqqındaġı ideyalarıushın
C) Jerlew máresimlerine baylanıslı ideyalarıushın
D) Áyne awıl xojalıgındaġı reformaları ushın
9. Qaysı milliy dinlerde jánnet hám dozaq tuwralı táliymat bar?
A) Zardshtiylik, yahudiylik
B) Yahudiylik
C) Zardshtiylik
D) Hinduizm
10. Vedalar qanday derek?
A) Dún`yanıń kelip shıġıwı hám payda bolıwı haqqındaġı áyyemgi hind filosofiyalıq deregi
B) Ariy qáwimleriniń alġashqı dún`yaqarasları, diniy-ápsanawiy kompleks hám sıyqırlıqtı sáwlelendirgen derek
C) Tirishilik dóńgelegi (sansara) haqqındaġı qaġıyda hám qis-háreketke jarasa sıylıq nızamı (karma) haqqındaġı derek
D) Braxmanlardıń tiykarġı ritualları boyınsha ámeliy qollanbalar
11. Filosofiya rawajı kóz-qarasınan Qıtay filosofiyasınıń eń áhmiyetli deregin kórsetiń.
A) Tariyx kitabı (b.e.sh. 1-mıńjıllıqtıń basları)
B) Tártip kitabı (b.e.sh. IV-I ásirler)
C) Ózgerisler kitabı (b.e.sh. XII-VI ásirler)
D) Qosıqlar kitabı (b.e.sh. XI-VI ásirler), Báhár hám gúz kitabı (b.e.sh. VII-IV ásirler)
12. «Kirin ózinde bes birlemshi elementler bolġan suw, ot, daraq, metall hám topıraqtı jámlestirgen bolıp, tınıshlıq, shadlıq, tuwrılıq hám saplıq rámzi bolıp tabıladı » - bul qaysı filosofiyaġa tiyisli?
A) Qıtay filosofiyasına
B) Buddizm filosofiyasına
C) YApon filosofiyasına
D) Koreys filosofiyasına
13. Eramızdan aldıńġı birinshi mıń jıllıq ortalarında Hindistanda Vedalar ideologiyasınan taza bolġan hám insannıń jámiyettegi ornı máselesine jańasha jantasatuġın táliymatlardıń qaysı biri ulıwmahindistanlıq áhmiyetke iye bolġan edi?
A) Jaynizm, buddizm
B) Yoga. Lokayata
C) Sankx`ya, vaysheshika
D) Lokayata, buddizm
14. Tómendegi úsh faktor - aġartıwshılıq (pradjna), minez-qulıq (shila) hám dıqqat-itibar samadxi yaki dıqqat qaratıw – Áyyemgi Hindistannın qaysı filosofiyalıq táliymatına tán?
A) Braxmanlıq
B) Buddizm
C) Vaysheshika
D) Jaynizm
15. Buddizm táliymatına kóre, azap-uqıbettiń sebebi – bul:
A) Insan tábiyatının ajıralmas ózgesheligi
B) Insannıń nápsi
C) Quwanısh hám emociyalar arqalı ózgerislerge, qayta tuwılıwġa alıp barıwshı qálewler (trishna)
D) Har bir insannıń karması
16. Tómendegi pikirler qaysı táliymattı sıpatlaydı: «ózgeriwsheńlik haqqındaġı táliymat, yaġnıy ulıwmalıq turaqsızlıq, nárseler tábiyatınıń ótkinshiligi haqqındaġı teoriya – barlıq orın alġan nárseler belgili bir shárayatlarġa kóre payda boladı, olardıń joq bolıwı menen saplastırıladı, barlıq nárseniń baslaması hám juwmaqlanıwı bar»
A) Moizm, legizm
B) Braxmanlıq, vaysheshika
C) Konfuciylik, daosizm
D) Jaynizm, buddizm
17. Áyyemgi Hindistannıń materialistlik filosofiyalıq mektebin kórsetiń:
A) Lokayata
B) Vedanta
C) N`yaya
D) yoga
18. Áyyemgi Qıtaydıń ádep-ikramlılıq qaġıydalar hám sociallıq basqarıw máselelerine dıqqat-itibar qaratatuġın filosofiyalıq táliymatı qaysısı?
A) Daosizm
B) Konfuciylik
C) Moizm
D) legizm
19. Konfuciylik ushın eń jetik úlgi – bul:
A) Xalıq dástúrleri
B) Tariyx
C) Ótmish
D) Boysınıwshılıq
20. Konfuciyliktiń tiykarġı ádep-ikramlılıq-siyasiy qaġıydaların kórsetiń: 1) «xalıqtı shápáát penen basqarıw hám xalıq ishine minez-qulıú qaġıydaları járdeminde tártipti engiziw»; 2) «aspan erkinen qorqıw» hám «ólgenler ruwxın húrmet penen eske alıw»; 3) «tuwma bilimlerge iye bolġanlar» (jetik danıshpanlar) hám «oqıw-úyreniw nátiyjesinde bilimge iye bolġanlar»; 4) «Altın ortadármiyanlıq jolı», «eki qarama-qarsı qırlardı qolda uslap, biraq xalıq ushın ortashasınan paydalanıw»; 5) «ózińe ráwa kórmegen nárseni basqa adamġa da rawa kórme».
A) 2, 3, 4, 5
B) 1, 2, 5
C) 1,2,4,5
D) 1, 2, 3, 4, 5
21. Konfuciylik táliymatında jámiyettegi qanday bes múnásibet haqqında aqida bar?
A) Patsha hám puqara ortasındaġı múnásibet, ata-analar menen balalar, er menen hayal, úlken hám kishi jastaġı aġa-iniler, doslar ortasındaġı múnásibet
B) Analar hám qızlar, atalar hám ullar, er menen hayal, úlken hám kishi jastaġı aġa-iniler, doslar ortasındaġı múnásibet
C) ata-analar menen balalar, er menen hayal, úlken hám kishi jastaġı aġa-iniler, úlken hám kishi jastaġı apalar hám sińliler, doslar ortasındaġı múnásibet
D) Patsha hám puqara ortasındaġı múnásibet, patsha hám ámeldarlar ortasındaġı múnásibet, ata-analar menen balalar, er menen hayal, doslar ortasındaġı múnásibet
22. Áyyemgi Qıtay filosofiyalıq táliymatlarınıń qaysı biriniń dıqqat orayında tábiyat, kosmos hám insan turadı hám bul baslamalar logikalıq- aqılıy jol menen emes, al orın alġan tábiyatqa tuwrıdan-tuwrı kirip barıw járdeminde bilip alınadı. Dún`ya hesh qanday sebeplersiz udayı háreket hám ózgeriste bolıp, rawajlanadı, jasaydı hám sırtqı tásir nátiyjesinde emes, al ishki sebep nátiyjesinde júzege kelgen.
A) Konfuciylik
B) Daosizm
C) Moizm
D) Isimler mektebi
23. Tiykarın salıwshısı yamasa payġambarı, birer-bir aqida diniy iyman sıpatında hám diniy ádebi orın almaġan táliymat -
A) Paternalizm
B) Buddizm
C) Sintoizm
D) Legizm
24. Kushan imperiyasında qanday jaġday orın alġan: 1) buddizm, jaynizm, zardushtiylik, jergilikli hám qáwimlik diniy itiqatlar bir-biri menen tınısh jasaġan; 2) Oraylıq Aziya hám Uzaq SHıġıs mámleketlerine jayılġan Mahayana formasındaġı buddizm ayrıqsha rawajlanġan; 3)buddizmniń tarqalıwı jergilikli itiqatlar hám dástúrlerdiń joq qılınıp yaki jutıp jiberiliwin ańlatpaydı
A) 1,2
B) 2,3
C) 1,3
D) 1,2,3
42-b.
25. Eramızdıń II-III ásirlerinde qul iyelewshilik dúzimi óziniń krizis hám buzılıw basqıshında usı krizistiń ideyalıq ańlatılıwı sıpatında payda bolġan aġımdı kórsetiń:
A) Maniylik
B) Mazdakizm
C) Zardushtiylik
D) Lokayata
26. Oraylıq Aziya hám Iranda feodalizmniń rawajlanıp barıwı hám diyxanlar turmısınıń awırlasıwı qatlamlar ortasındaġı qarama-qarsılıqtıń kúsheyiwi, urıslar, tábiyiy apatlar, qáhátshiliktiń bul processti tereńlestiriwi, diyxanlardıń feodal húkimdarlardan narazılıġınıń artıp barıwınıń ańlatpası sıpatında júzege kelgen diniy - filosofiyalıq aġım - bul:
A) Zardushtiylik
B) Mazdakizm
C) Maniylik
D) Lokayata
27. Qaysı ideyaları ápiwayı xalıq arasında Mazdaktıń dańq tarqatıwına alıp keldi?
A) Mazdakiylik háreketiniń basında shax Qubod I bir tárepleme kúsheyip baratırġan feodallar hám zardushtiylik jreclerge qarsı gúreste óz hákimiyatın bekkemlew máplerinen kelip shıġıp, onnan paydalanıwġa umtılıwı
B) Jaqsılıq penen jamanlıq ortasındaġı gúrestiń jeńisi hám jamanlıqtıń kúsh isletiw arqalı joq qılınıwı menen juwmaqlanadı
C) Mazdakshılardıń sociallıq baġdarlamaları keskin talaplar: barlıq adamlardıń teń huqıqlılıġı, tutınıwda teńlik, barlıq menshiktiń hám eń dáslep jerdiń ulıwmalıq ıqtıyarda bolıwı
D) Tábiyat úsh element: suw, ot hám topıraqtan quralġan bolıp, olardıń qosılıwınan unamlı hám unamsız qubılıslar kelip shıġadı degen ideyası
28. Múlkiy hám sociallıq teńsizlikti (sonıń qatarında qullıqtı) Quran ne dep bahalaydı?
A) Insanlardıń nápsi hám menmenlikke beriliwi nátiyjesi
B) Allah tárepinen ornatılġan tártiptiń buzılıwı
C) Bul haqqında Quranda sóz etilmegen
D) Allah tárepinen ornatılġan tártip
29. Quran hám Muhammed (s.a.v.) payg`ambar hádisleri hámirine kóre, insanlar ortasındaġı haqıyqıy hám ádalatlı múnásibetler ornatıwdıń tiykarġı hám zárúriy shárti – bul:
A) Tınıshlıq
B) Mehir-miriwbet
C) Iyman
D) siyasat
30. Islam adamlar arasında qandayda bir majhul hám absolbt teńlikti emes, bálki turmıstıń barlıq áhmiyetli tarawlarında, yaġnıy sociallıq paydalı miynet, tálim-tárbiya alıw, sociallıq qorġalıw, medicinalıq járdemnen paydalanıw hám basqa sociallıq xızmetler boyınsha hámme ushın teń imkaniyatlar jaratıwdı kózde tutadı, bul -
A) Teń huqıqlılıq
B) Sociallıq ádalat
C) Sociallıq qorġaw
D) Sociallıq siyasat
31. SHialıqdagi tiykarġı másele -
A) Tavhid (jekequdaylıq)
B) adl (ádalatlılıq)
C) imamat (imamlar hákimiyatı)
D) nubuvvat (payġambarlıq)
32.«Eger Qudaydıń ózi tárepinen táġdirde belgilep qoyılġan bolsa, insan qalay etip óziniń gúnalı is-háreketlerine juwap beredi? Eger quday jamanlıq deregi bola almaytuġın bolsa, ol qalay etip insannıń gúnalı islerin aldınnan belgilep qoyadı? Insannıń óz isleri ushın juwapker ekenligi, onıń óz is-háreketlerinde ıqtıyar erkinligine iye ekenligin kórsetpeydi me hám gúnalı isler quday tárepinen belgilep qoyılıwı múmkin emes pe?» degen másele boyınsha tartıslar VII-IX ásirler dawamında kimler ortasında alıp barılġan edi?
A) Xavorij hám xanifiylar
B) Sunniylar hám shialar
C) Ismailiylar hám qarmatlar
D) Jabariylar hám qadariylar
33. Barlıq mu`taziliyler ushın ulıwmalıq birdey nárse dep esaplanatuġın ólshem sıpatındaġı bes tiykarġı qaġıyda (usıl)nı kórsetiń: 1. Jekequdaylıq (tavhid) , 2. Ádalat (adl), 3. Wáde hám qorqıtıw (al-va`d va-l-va`id), 4. Ortasha halat (al-manzila bayna-l-manzilatayn), 5. Buyrıqlar hám qadaġan etiwler (al-amr va-l-ma`ruf va-n-naxi`an al-munkar). 6. «Kalam».
A) 1, 2, 3, 4, 5
B) 1, 2, 3, 6
C) 1, 2, 3, 4
D) 1, 2, 3, 4, 5, 6
34. Mu`tazila táliymatınıń tiykarın salıwshısı kim?
A) Hasan al-Basriy
B) Vasil ibn Ata
C) Abul Hasan al-Ashariy
D) Abu Mansur al-Moturidiy
35. Bul táliymatqa «Kasb» teoriyası tán bolıp, oġan kóre qaza (qarar, húkim) Qudaydıń máńgilik hám ulıwmalıq erki bolıp, qadar (hákimiyat, erk) bolsa, Qudaydıń qararın dún`ya qubılıslarına qısman qollanılıwı edi. Insan usı ayırım alınġan qarardı tek ózinikindey «kasb etedi» yamasa «ózlestiredi». Bul teoriyaġa muwapıq is-háreket Quday tárepinen jaratıladı, biraq ıqtıyar erkinligine iye bolġan insan tárepinen ózlestiriledi hám orınlanadı. Sóz qaysı teoriya haqqında?
A) Kadariya
B) Qarmatlıq
C) Kalam
D) Jabariya
36. «Anal haq» («men-haqiqat», «Men - Quday») uranın ortaġa taslap, sonı dálillewge urınġan hám eretik sıpatında Baġdatta parra-parra qılınıp, otqa jaġılġan sufiy kim edi?
A) Abu Bakr Raziy
B) Abu YUsuf ibn Ishaq al-Kindiy
C) Al-Bistamiy
D) Husayn ibn Mansur Hallaj
37. Bul islam sheńberindegi ayrıqsha sırlı, diniy-filosofiyalıq dún`yaqaras bolıp, onıń wákilleriniń pikirinshe, insan óziniń shaxsiy ruwxıy tájiriybesi arqalı quday menen tikkeley ruwxıy baylanıs (mushahada yaki qosılıw) ornata aladı. Buġan ekstaz yaki ishki parlaw (ozarenie) jolı menen erisiw múmkin, dildiń parlawı júreginde qudayġa degen muhabbatı bolġan hám usı ıshqı menen Quday «jolı»nan baratırġan insanġa aspannan túsiriledi. Bul qaysı táliymat?
A) Tasavvuf
B) Mujohada
C) Kalam
D) Mu`tazila
38. Xorezmiydiń tiykarġı ashılıwı algoritmniń mánisi nede?
A) Matematikalıq teńlemelerdin sheshisi
B) Ol barlıq matematikalıq teńlemelerdi sheshiwdiń ulıwmalıq quralı
C) Informatikanıń alġashqı elementi
D) Kibernetika metodı
39. «Ózleriniń sebeplik baylanısları arqalı usı baslamalar eki kóriniske ajıratıladı: «vojibul vujud» - sonday nársekim, barlıġı ózinen kelip shıġadı; «mumkinul vujud» - sonday nársekim, onıń barlıġı basqa nárseden kelip shıġadı. «Mumkinul vujud» óziniń bar bolıwı ushın sebepke zárúrlik sezedi, hám qashan ol payda bolsa, basqa nárse sebepli, «vojibul vujud»ke aynaladı» - bul pikirler qaysı filosoftıń táliymatına tán?
A) Aristotel`
B) Platon
C) Farabiy
D) Ar-Raziy
40. Farabiydiń ilimler klassifikaciyasında qanday toparlar orın alġan: 1. Jeti bólimnen ibarat til haqqındaġı ilim, 2. Logika, 3. Jeti ġárezsiz pánge bólinetuġın riyoziyat, yaġnıy arifmetika, geometriya, optika, juldızlar haqqındaġı ilim, muzıka haqqındaġı ilim, awırlıqlar haqqındaġı ilim hám mexanika, 4. Tabiyiy hám ilahiy ilimler yaki metafizika, 5. Qalanı basqarıw haqqındaġı ilim (yaki siyasiy ilim), huqıqtanıw hám kalam.
A) 1, 3, 4, 5
B) 1, 2, 3, 4
C) 1, 3, 4
D) 1, 2, 3, 4, 5
41. «Al-Mantiqiy» laqabın alġan filosof kim edi?
A) Farabiy
B) Aristotel`
C) Al-Kindiy
D) Ibn Sino
42. «Kamalatınıń joqarı shoqqısına erisken jamiyetlerde kásip-ónerdi azat tańlaw imkaniyatı bar. bul jerde jekehákimlik joq bolıp, haqıyqıy azatlıq hám teń huqıqlılıq húkimranlıq qıladı. Bunday qalalardıń xalqı óz baslıġın saylaydı, biraq onı hár qashan hákimiyattan mahrum etiwi de múmkin. Bunday qalalarıdńı baslıqları óz iskerliginde ádalatlılıq, teń huqıqlıq hám ulıwmalıq párawanlıq qaġıydasınan kelip shıġadı. Baslıq – bul ózine tán muġallim bolıp, óz oqıwshıların bilim alıwġa hám baxıt-saadatqa erisiw jolların ózlestiriwge úyretedi. Biraq barlıq talaplardı bir adamda jámlestiriw qıyın, sonıń ushın topar tárepinen bolatuġın basqarıwlı shólkemlestiriw múmkin. Bunday jaġdayda jámiyettiń hár bir aġzası usı qásiyetlerdiń birewin jámlestiriwi lazım boladı». Bul pikirler qaysı filosoftıń táliymatına tán?
A) Zamaxshariy
B) Farabiy
C) Ibn Sino
D) Beruniy
43. Tómendegi ilimler klassifikaciyası qaysı filosofqa tiyisli: I. «SHáriyat» ilimleri hám olar menen baylanısqan «arabsha» ilimler: 1. Fiqh, yaġnıy musılman huqıqtanıwshılıġı, 2. Kalam, 3. Sarf hám nahv (grammatika), 4. Poeziya, 5. Waqıyanama (xronologiya) haqqındaġı ilim; II. «Arabsha bolmaġan ilimler» («grek» hám «basqa xalıqlar»): 1. Teoriyalıq filosofiya, 2. Ámeliy filosofiya: etika, úy xojalıġı (úy-ruzġardı basqarıw), siyasat (qalalardı, mámleketti basqarıw), 3. Metafizika, 4. Riyoziyat ilimleri (arifmetika, geometriya, astronomiya, muzıka haqqında ilim), 5. Tábiyattanıw ilimleri (tabapat, meteorologiya, mineralogiya, alximiya, mexanika), 6. Logika?
A) Ibn Sino
B) Farabiy
C) Xorezmiy
D) Beruniy
44. Atomistikalıq táliymat tárepdarı bolġan Beruniy -
A) Boslıqtı barlıq nárseniń baslaması dep esaplaġan
B) Boslıqtı tán aladı
C) Boslıq tuwralı sóz etpegen
D) Boslıqtı biykarlaydı
45. Dún`yanı Quday jaratqan, lekin ol tábiyat hám jámiyet turmısına aralaspaydı deytuġın diniy-filosofiyalıq aġım – bul:
A) Deizm
B) Panteizm
C) Dualizm
D) Plyuralizm
46. Filosofiyaġa jol bolmıstı tereń túsinip jetiwge imkaniyat beretuġın tábiyattanıw pánleri arqalı ótedi dep esaplaġan oyshıl kim?
A) Xorezmiy
B) Beruniy
C) Ibn Sino
D) Farabiy
47. Háreketke usı sıpatlama kim tárepinen berilgen: «Qandayda bir nárseniń hár qanday halatı hám háreketi, imkaniyatta usınday qanday da bir nárse bolġanlıġı sebeinen háreket dep ataladı»?
A) Beruniy
B) Farabiy
C) Ibn Sino
D) Ar-Raziy
48. Etikalıq-jidaktikalıq shıġarmalardı kórsetiń: 1. «Qutadg`u bilig», 2. «Kitob al-adab al-kabir», 3. «Baxıt haqqında traktat», 4. «Qabusnama», 5. «Qalbshunslik», 6. «Xibatul-hakayiq»
A) 1, 2, 3, 4, 6
B) 1, 4, 6
C) 1, 2, 3, 4, 5, 6
D) 1, 2, 4, 6
49. Jalġız maqsetti gózlep jámiyettiń barlıq qatlamların aġa-ini sıpatında kelisimge keltiriw hám áne usı negizde ádil, gúllep-jasnaytuġın jámiyet qurıw qaysı oyshıldıń etikalıq kóz-qarasların quraydı?
A) YUsuf Xas Hajib
B) Ahmad Yugnakiy
C) Kaykavus
D) Abdulla Avloniy
50. Ózi haqqında «Men barlıq nárseni: ekileniwlerdi, shák-shubhalardı, biykar etiwlerdi, itiqatsızlıqtı óz basımnan ótkizdim; haqıyqattı tasavvufta tawdım», dep jazġan oyshıl kim edi?
A) Omar Hayyam
B) Abu Homid ibn Muhammad G`azzaliy
C) Ahmed YAssawiy
D) Áliysher Nawayı
51. Ġazzaliy filosofiya hám diniy táliymatlardıń barlıq wákillerin qanday tórt taypaġa bóldi: 1) mutakallimler; 2) batınıylar; 3) filosoflar; 4) sufiyler; 5) orifler.
A) 1, 2, 3, 4
B) 2, 3, 4, 5
C) 1, 2, 3, 4, 5
D) 1, 3, 4, 5
52. Kimlerdiń táliymatlarına qarsı shıġıp, Ġazzaliy olardıń «adasqanlıqların» jigirma qaġıydada dep bildi, olardan úshewi dinge pútinley qarsı, qalġan on jetisi – «bid`at» dep tán alınıwı kerek edi. Dinge pútkilley qarama-qarsı bolġan úsh qaġıydaġı tómendegilerdi kirgizdi: 1) dene ólgennen keyin tirilmeydi, sıylıq hám jaza ruwxıy bolıp, fizikalıq qásiyetke iye emes; 2) Haqtu Allah ayrıqsha jeke alınġan nárseler haqqında emes, bálki ulıwmalıq nárseler haqqında bilimge iye; 3) dún`yanıń máńgiligi hám ólmeytuġınlıġı haqqındaġı pikir
A) Omar Hayyamnıń
B) Platon, Sokrat kóz-qaraslarına
C) Tasavvuf táliymatı wákilleriniń
D) Aristotel` hám onıń Farabiy hám Ibn Sino kelbetindegi izbasarlarınıń
53. Omar Hayyamnıń «Bolmıs hám májbúriyat haqqında traktatında» qanday máseleler talqılanġan?
A) Quday bar ma yaki joq pa, onıń payġamlarlarına eriw lazım ba yaki joq pa degen máseleler
B) Determinizm máseleleri
C) Bolmıstaġı barlıq nárselerdiń birlemshi sebepleri máseleleri
D) Rawajlanıw nızamlıqları máseleleri
54. Ibn Sino filosofiyasınıń eń áhmiyetli elementleriniń biri bolġan determinizmnen júz burġan SHıġıs oyshılı kim edi?
A) Ġazzaliy
B) Omar Hayyam
C) Beruniy
D) Ar-Raziy
55. Qaysı táliymat kóz-qarasınan júrek (qálb) dún`yada Qudaydı sıydırıwġa qadir bolġan jalġız nárse esaplanadı?
A) Qadariya
B) «Taza aġayinler»
C) Tasavvuf
D) Ismailiya
56. Tómendegi pikir kimge tiyisli: «insan kishi álem (mikrokosm) bolıp, ózinde úlken álemde (makrokosmta) ne bolsa, hámmesine iye hám, demek, ol ózinde «miyirimli, ráhimdil Allah»tıń sıpatların tısqarı qılġanda, iláhiy qásiyetlerdi de jámlestire alıwı múmkin»?
A) Sayfiddin Boxarziy
B) Ahmad YAssaviy
C) Bahovuddin Naqshbandiy
D) Najmiddin Qubro
57. Ol óliminen keyin muqaddes shaxs esaplanıp, Quday aldında járdemshi, káramat kórsetiwshi hám Buxaranıń qáwenderi sıpatlarına iye boldı. Qábiri ústine ornatılġan maqbara ziyarat qılınatuġın orınġa aylandı. Ol kim?
A) Bahawaddin Naqshbandiy
B) Najmiddin Qubro
C) Ahmad YAssaviy
D) Al-G`ijduvoniy
58. Ruwxıy páklik, mápparazlıqtan júz burıw, kewilli ráwishte pakırlıqta (jarlılıqta) jasaw, hákimiyat wákilleri menen hesh qanday baylanısta bolmaw hám honaqahda jasaw – qaysı tariqattıń tiykarġı talapları edi?
A) YAssaviya
B) Naqshbandiya
C) Qubroviya
D) Malomatiya
59. Qaysı atamadaġı shıġarmanı Ibn Sino hám Ibn Tufeyl dóretiwshiliginde ushıratıwımız múmkin?
A) «Raddiyani rad etish»
B) «Logikaġa tiyisli shıġarmalar»
C) «Risolaye Hay ibn YAqzon»
D) «Zaman mashqalası»
60. Kimniń pikirinshe, materiallıq hám belsendi aqıl insanda «ilim-bilim rawajı, ilimlerdiń jáne de joqarıraq dárejelerge kóteriliwi» nátiyjesinde birlesedi. Aqıl sebepli insan «materiallıqtan máńgilik bar bolıwġa kóteriledi»?
A) Ibn Bajja
B) Ibn Tufeyl
C) Ibn Sino
D) Ibn Rushd
61. Qaysı oyshıllar Ámir Temur hám temuriyler dáwirinde dóretken?
A) Sa`duddin Taftazoniy, Mir Sayyid SHarif Jurjoniy
B) Ibn Tufayl, Ibn Rushd
C) Ahmad YUgnakiy, YUsuf Xos Hojib
D) Ibn Sino, Beruniy
62. Naqshband óz táliymatında tasavvuftıń qaysı eki mektebi qaġıydaların bir-birine qostı?
A) Najmiddin Qubra hám Ahmad YAssawiy
B) Ahmad YAssaviy hám Abdulholiq al-G`ijduwaniy
C) Nuriya hám Zahobiya
D) Zahobiya hám YAssawiya
63. Nawayı nelerge ámel qılġan: 1) islam nızam-qaġıydaları, Quran hám sháriyat; 2) tasavvuftın naqshbandiylik suluki; 3) tasavvuftıń yassawiya suluki; 4) tasavvuftıń qubraviya suluki.
A) 1,3
B) 1,4
C) 1,2
D) 1
63. Reformatorlıq hám aġartıwshılıq jańa filosofiyasınıń qáliplesiwinde enciklopediyalıq bilim iyesi, tábiyiy hám anıq ilimlerdi tereń biliwi sebepli muhandis dep ulıġlanġan kim?
A) M.Behbudiy
B) A.Fitrat
C) A.Avloniy
D) Ahmad Donish
64. Ahmad Donish nege qarsı shıqqan edi?
A) volyuntarizm
B) fatalizm
C) sensualizm
D) avtoritaizm
65. Ahmad Donishtiń kóz-qaraslarına tán bolġan nárse:
A) Buxara xanlıġının mámleketlik basqarıwın reformalawdı usınıs etti
B) Evropa mádeniyatına úlken áhmiyet berip, progressiv xalıqlar qatarınan orın alıw ushın jaslardı bilim iyelewge shaqıradı
C) óndiris mádeniyatı, sawda, basqarıw hám jámiyettiń basqa tarawların joqarılatıw ushın Evropa civilizaciyası, onıń texnikası hám ilimi tabıslarınan paydalanıw kerek
D) «aqıllı ilimler» («intellektual ilimler») túsinigi astında birlestirilgen tábiyiy hám sociallıq ilimlerdiń keń mazmunın ózlestiriwi hám oqıw baġdarlamalarına kirgiziliwin qatań talap qıladı.
66. Zakirjan Furqattıń kóz-qaraslarına tan bolġan nárse:
A) Buxara xanlıġının mámleketlik basqarıwın reformalawdı usınıs etti
B) Evropa mádeniyatına úlken áhmiyet berip, progressiv xalıqlar qatarınan orın alıw ushın jaslardı bilim iyelewge shaqıradı
C) óndiris mádeniyatı, sawda, basqarıw hám jámiyettiń basqa tarawların joqarılatıw ushın Evropa civilizaciyası, onıń texnikası hám ilimi tabıslarınan paydalanıw kerek
D) «aqıllı ilimler» («intellektual ilimler») túsinigi astında birlestirilgen tábiyiy hám sociallıq ilimlerdiń keń mazmunın ózlestiriwi hám oqıw baġdarlamalarına kirgiziliwin qatań talap qıladı.
67. A.Fitrattiń kóz-qaraslarına tán bolġan nárse:
A) Buxara xanlıġının mámleketlik basqarıwın reformalawdı usınıs etti
B) Evropa mádeniyatına úlken áhmiyet berip, progressiv xalıqlar qatarınan orın alıw ushın jaslardı bilim iyelewge shaqıradı
C) óndiris mádeniyatı, sawda, basqarıw hám jámiyettiń basqa tarawların joqarılatıw ushın Evropa civilizaciyası, onıń texnikası hám ilimi tabıslarınan paydalanıw kerek
D) «aqıllı ilimler» («intellektual ilimler») túsinigi astında birlestirilgen tábiyiy hám sociallıq ilimlerdiń keń mazmunın ózlestiriwi hám oqıw baġdarlamalarına kirgiziliwin qatań talap qıladı.
68. M.Behbudiydiń kóz-qaraslarına tan bolġan nárse:
A) Buxara xanlıġının mámleketlik basqarıwın reformalawdı usınıs etti
B) Evropa mádeniyatına úlken áhmiyet berip, progressiv xalıqlar qatarınan orın alıw ushın jaslardı bilim iyelewge shaqıradı
C) óndiris mádeniyatı, sawda, basqarıw hám jámiyettiń basqa tarawların joqarılatıw ushın Evropa civilizaciyası, onıń texnikası hám ilimi tabıslarınan paydalanıw kerek
D) «aqıllı ilimler» («intellektual ilimler») túsinigi astında birlestirilgen tábiyiy hám sociallıq ilimlerdiń keń mazmunın ózlestiriwi hám oqıw baġdarlamalarına kirgiziliwin qatań talap qıladı.
69. M.Behbudiy qanday máselelerdi kótergen: 1) bilimlendiriw máseleleri, 2) siyasiy mashqalalar, 3) mánawiyat hám ádep-ikramlılıq, 4) neke hám jınısıy tárbiya máseleleri, 5) tariyxıy-geografiyalıq temalar, 6) til siyasatı máseleleri, 7) etnografiya mashqalaları?
A) 1,2,3,4,5,6,7
B) 1,2,3,4,6
C) 1,3,6
D) 1,2,3,4
70. Jadidlerdiń qaysı biri Farabiy, Beruniy hám Ibn Sino dástúrlerin dawam ettirip, ilimler klassifikaciyasın islep shıqqan?
A) M.Behbudiy
B) A.Fitrat
C) A.Avloniy
D) Ahmad Donish
71. M.Behbudiy progresstiń qaysı formasın maqullaġan?
A) reforma
B) revolyuciya
C) evolyuciya
D) konservatizm
72. XIX ásirdiń ekinshi yarımında musılman mámleketlerindegi intellektual hám sociallıq-siyasiy reformalar ótkiziw jolındaġı izleniwlerdiń filosofiyalıq tiykarı ne esaplanadı?
A) ilim hám progressiv rawajlanıw
B) progressiv rawajlanıw
C) islam hám mánawiy qádiriyatlar
D) islam hám progressiv rawajlanıw
73. Jadidlerdiń dún`yaġa kóz-qarasın anıqlaw menen baylanıslı áhmiyetli máseleni kórsetiń.
A) «SHıġıs hám Batıs» teması
B) milliy maktepler teması
C) siyasiy basqarıw hám mámleket dúzilisi temaları
D) milliy baspasóz máseleleleri
74. Kimdi shıġıstanıwshı L.Azizzoda 1926-jılı SHıġıstıń eń ullı gumanistleri hám oyshılları menen bir qatarġa qoyıp, «Eger Ózbekstanda ilim ham mádeniyat tarawında Ulıġbek hám Nawayıdan keyin úshinshi bir shaxstıń atın máńgilestiriw kerek bolsa, bul shubhasız … ornatılġan estelik bolıwı kerek» dep kórsetken edi?
A) A.Fitrat
B) M.Behbudiy
C) A.Donish
D) A.Avloniy
75. M.Behbudiy shólkemlestirgen jurnaldıń atın kórsetiń:
A) Hurriyot
B) Mushtum
C) Oyna
D) Jadid
76. Usı ibaralar kimge tiyisli: «Sonı biliw kerek, haq alınar, berilmes»?
A) A.Fitrat
B) A.Qodiriy
C) A.Avloniy
D) M.Behbudiy
77. A.Fitrattiń filosofiyalıq kóz-qaraslarında oraylıq ideyalardıń biri – bul:
A) ómir
B) karam
C) miriwbet
D) qanaat
78. Dindi túsindiriwde A.Fitrat -
A) diniy kelisimsizlikke qarsı shıġadı
B) diniy kelisimsizlikke qarsı shıġıp, bawrı keńlik hám insanpárwarlıq kóz-qarasınan jantasadı
C) bul haqqında pikir bildirmegen
D) diniy isenim hár bir insannıń shaxsiy isi dep esaplaġan
79. Jadidler nenin Túrkistandaġı milliy talaplarġa juwap bermeytuġınlıġın, sonıń menen birge, elge júdá úlken sociallıq-ekonomikalıq zıyan jetkizetuġınlıġın túsinip jetken?
A) diniy aqidaparastlıq
B) texnologiyalıq qalaqlıq
C) kolonializmge tiykarlanġan basqarıw sisteması
D) ekonomikalıq qalaqlıq
80. Qaysı dáwirge kelip jadidshilik ideologiyalık kritika nıshanasına aynaldı?
A) 1920-jıllardıń birinshi yarımında
B) 1930-jıllardıń ekinshi yarımınan baslap
C) 1930-jıllardıń basında
D) 1920-jıllardıń ekinshi yarımınan baslap
81. Jadidlerdiń dıqqat orayında turġan máseleler -
A) mánawiyat hám ádep-ikramlılılq máseleleri
B) hákimiyattı iyelew máseleleri
C) diniy reforma máseleleri
D) filosofiyalıq teoriya máseleleri
82. ÓzSSR húkimetiniń birinshi baslıġı, jadidshilikka ob`ektiv baha bergen insan kim?
A) Turor Risqulov
B) Fayzulla Xojaev
C) YUldash Axunbabaev
D) Muhamedjan Tinishbaev
83. Sovet húkimeti tárepinen jadidshilik qanday baġdar dep járiyalanġan edi?
A) diniy-reakcion baġdar
B) milliy-revolyuciyalıq baġdar
C) reakcion burjua-milletshilik baġdar
D) reakcion burjua baġdar
84. Farabiydiń pikirinshe, qala-mámlekettiń ishki wazıypası – bul:
A) keleshek áwlad tuwralı ġamxorlııq etiw
B) basqa mámleketler menen tatıw qońsıshılıqtı ornatıw
C) qala qorġanısın shólkemlestiriw
D) xalıqtıń baxıt-saadatın támiyinlew
85. Xorezmiydiń túsindiriwinde qanday ruwx túri orın almaġan?
A) «shakliy» (formalıq)
B) «tábiyiy»
C) «haywanıy»
D) «shaxsiy»
86. Óziniń «ruwxlardı» túsindiriwi arqalı Xorezmiy kimniń aqidaların kritikalaydı?
A) Aristotel`
B) Platon
C) Sokrat
D) Demokrit
87. Beruniy ruwxtıń bar ekenligin -
A) biykarlaydı
B) shubha astına aladı
C) tán aladı
D) bul haqqında pikir júrgizbegen
88. Beruniy óziniń Ibn Sinoġa jazġan ilimiy narazılıqlarında tómendegi sózleri menen neni bayan qıladı: «eger Quday hár nársege qúdiretli bolsa, ol bizikinen basqa dún`yalardı da jarata aladı».
A) kreatsionizmdi
B) panteizmdi
C) dún`yanıń jalġızlıġın
D) dún`yalardıń kópligin
89. Beruniy bilimlerdi jaratıw hám olardı tekseriw ushın nenii qollanıwdı talap etedi?
A) tájiriybeni
B) itiqattı
C) intuiciyanı
D) baqlawdı
90. Beruniy ushın tájiriybe: 1) ámeliy tek bilimlerdi jaratıw quralı, 2) haqiyqattı anıqlawdıń quralı, 3) haqiyqattıń ólshemin anıqlawdıń sheshiwshi quralı?
A) 1,2
B) 1,2,3
C) 2,3
D) 1,3
91. Beruniy kóz-qarasınan, adamlar zárúrligin qanaatlandırıwġa járdem beretuġın hámde ádalatlılıqqa ámel kılınıp atırġanlıqtı qadaġalaw maqsetinde, jámiyettegi tártiplerdi qollap-quwatlaw ushın onda … lawazımı engiziledi.
A) patshalıq
B) húkimranlıq
C) hákimlik
D) nayıblıq
92. Jámiyetti basqarıw, Beruniy pikirine kóre -
A) jámiyettiń húkimdarġa boyısınıwı
B) húkimdardıń basqarıw iskerligi
C) sociallıq toparlardı kelisimge keltiriw
D) húkimdardıń jámiyetke xızmeti
93. Neni Beruniy ádil húkimdardıń tiykarġı wazıypası dep esaplaydı: 1) joqarıdaġılar menen pástegiler arasında ádalattı, 2) kushliler menen hálsizler ortasında teńlikti, 3) sociallıq toparlardı kelisimge keltiriwdi?
A) 1,2
B) 1,3
C) 2,3
D) 1, 2,3
94. Beruniydiń pikirinshe, insannıń joqarı baxıtı -
A) iygilikte
B) bilimde
C) ádalatta
D) teńlikte
95. Beruniydiń túsindiriwinde riyoziyat qanday ilim?
A) qudaydı biliw
B) astronomiya
C) matematika
D) geometriya
96. Beruniydiń túsindiriwinde handasa qanday ilim?
A) qudaydı biliw
B) astronomiya
C) matematika
D) geometriya
97. Beruniydiń túsindiriwinde ilahiyat qanday ilim?
A) qudaydı biliw
B) astronomiya
C) matematika
D) geometriya
98. Ibn Sino tababat, munajjimlik, kelbettanıw, tús jorıw haqqındaġı ilim, tumar, sıyqırshılıq, alximiya haqqındaġı ilimlerdi qanday ilim quramına kirgizedi?
A) ilohiyatka
B) tábiyattanıwġa
C) metafizikaġa
D) ámeliy ilimlerge
99. Ibn Sino túsindiriwinde, bir shaxsqa tiyisli ruwxtıń kúshi – bul:
A) joqarı aqıl
B) jetik aqıl
C) itimalıy aqıl
D) belsendi aqıl
100. Ibn Sino túsindiriwinde, ulıwmalıq yaki hár tárepleme nárseler (universaliyalar) 1) nárselerge shekem, 2) nárselerde, 3) nárselerden keyin de bar boladı.
A) 1,2
B) 2,3
C) 1,3
D) 1.2.3
101. SHıġıs aritotelizmi (peripatetizmi) tárepdarların kórsetiń:
A) Al-Kindiy, Al-Farabiy, Ibn Sino, Ibn Tufeyl, Ibn Rushd
B) al-Ġazzaliy, al-Motrudiy
C) Siger Brabantskiy, Ansel`m Kenterberiyskiy
D) al-Motrudiy, Ibn Tufeyl, Ibn Rushd
102. Rásmiy katolikshilik hám orta ásir sxolastikasına oppoziciya bolġan filosofiyalıq aġımdı kórsetiń:
A) peripatetizm
B) «latınsha averroizm»
C) apologetika
D) nominalizm hám realizm
103. «Avesto» táliymatına kóre, Juldızlar, Ay hám Quyash qaysı qudaydıń denesi sıpatında súwretlenedi?
A) Voruxshana
B) Mitra
C) Axura Mazda
D) Angra Manyu
104. Әyyemgi Hindistannıń qaysı táliymatı dualistlik kóz-qaraslardı ilgeri súrgen?
A) lokayata-charvaka
B) braxmanizm
C) buddizm
D) djaynizm
105. Qaysı táliymatqa muwapıq, ruwxtıń karma tásirinen qutılıwına, yaġnıy sansaraġa tek asketlik hám birer qayırlı is qılıw jolı menen erisiw múmkin?
A) djaynizm
B) lokayata-chorvaka
C) braxmanizm
D) vaysheshika
106. Buddizmde qaysı ibara «nápsi», «qálew» túsiniklerine sáykes keledi?
A) sansara
B) trishna
C) nirvana
D) pradjna
107. Buddizmde qaysı ibara «qayta tuwılıwdan qutılıw» túsinigine sáykes keledi?
A) sansara
B) trishna
C) nirvana
D) pradjna
108. Hinduizmniń filosofiyalıq tiykarı wz ańlatılıwın qaysı altı sistemada tapqan: 1) sankx`ya, 2) yoga, 3) djaynizm, 4) vaysheshika, 5) n`yaya, 6) mimansa, 7) vedanta, 8) buddizm, 9) lokayata-charvaka
A) 1, 2, 3, 4, 5, 6
B) 2, 3, 4, 5, 8, 9
C) 1, 2, 3, 4, 6, 7
D) 1, 2, 4, 5, 6, 7
109. Qaysı táliymatta kóbirek ontologiyalıq mashqalalarġa itibar qaratılġan?
A) sankx`ya
B) yoga
C) vaysheshika
D) n`yaya
110. Qaysı táliymatta kóbirek ámeliy tálimge, meditaciyaġa itibar qaratılġan?
A) sankx`ya
B) yoga
C) vaysheshika
D) n`yaya
111. Qaysı táliymat turaqlı ózgerisler, máńgilik hám dáwirlik payda hám zawal tabıw processleriniń orın alġanlıġına tiykarlanadı?
A) sankx`ya
B) yoga
C) vaysheshika
D) n`yaya
112. Qaysı táliymatta tiykarġı itibar logika hám biliw teoriyasına qaratılġan?
A) sankx`ya
B) yoga
C) vaysheshika
D) n`yaya
113. Olardıń táliymatı IX-X ásirlerde payda bolġan, tiykarġı izbasarları diyxanlar hám kámbaġallar bolġan. Olar Bahreynde óz mámleketin qurġan. Bul qaysı táliymat?
A) karmatlar
B) mutazalitler
C) jabariyler
D) kadariyler
114. Kimler karmatlar ideyasın qollap-quwatlaġan?
A) Nawayı, Taftazaniy
B) Rudakiy, Al-Maariy, Nasır Xısraw, Ibn Sino
C) Ibn Sino, Beruniy, Farabiy
D) Ibn Badja, Ibn Rushd
115. Insannıń barlıq is-háreketleri onıń táġdirinde ázelden belgilep qoyılġan degen pikir tárepdarları – bul:
A) karmatlar
B) mutazalitler
C) jabariyler
D) qadariyler
116. Insan óz háreketlerinde azat bolıp, onıń aqıbetleri ushın haqtu Allah aldında juwap beriwi lazım degen pikir tárepdarları – bul:
A) karmatlar
B) mutazalitler
C) jabariyler
D) qadariyler
117. Islam sheńberindegi mistikalıq, diniy-filosofiyalıq dún`yaġa kóz-qaras bolıp, onıń wákilleriniń pikirinshe, insan óziniń shaxsiy ruwhıy tájiriybesi járdeminde quday menen tikkeley ruwhıy baylanıs (baqlaw yaki qosılıw) ornata aladı – bul:
A) tasavvuf
B) naqshbandiya
C) qubraviya
D) yassawiya
118. «Dara nárse filosofiya temasın kuramaydı. Ol óziniń teması sıpatında tek ulıwmalıq hám tiykarġı, túpkilikli máselelerdi ġana qamtıp aladı», dep kórsetedi Orta ásirler SHıgıs oyshıllarınıń biri. Ol kim?
A) al-Xorezmiy
B) al-Kindiy
C) al-Beruniy
D) al-Farabiy
119. Kindiydiń aqidasına kóre, hár qanday zat bir-biri menen óz-ara baylanısqan qanday bóleklerdi talap etedi: 1) materiya, 2) forma, 3) háreket, 4) keńislik, 5) waqıt?
A) 1, 2, 3, 4
B) 3, 4, 5
C) 1, 2, 3, 4, 5
D) 2, 3, 4, 5
120. Onıń eń áhmiyetli xızmeti sonda, ol «astronomiya pánine dáliliy usıl»dı alıp kirdi. Ol tárepinen azimutlar, juldızlar, radiuslar,
parallellerdiń tablicaları dúzilgen. Ol kim?
A) Xorezmiy
B) Beruniy
C) Farabiy
D) Ferġaniy
121. Geypara ilim tariyxshıları kilometrdiń óziniń túsinigin de onıń atı menen baylanıstıradı. Ol kim?
A) Ferġaniy
B) Farabiy
C) Xorezmiy
D) Beruniy
122. Haywanlardan parıqlı túrde «insan aqıl hám sezgiler arqalı bilimge iye boladı» degen kim?
A) Ferġaniy
B) Farabiy
C) Xorezmiy
D) Beruniy
123. Kim Orta ásir oyshıllarınan birinshi bolıp jámiyet haqqındaġı bir pútin táliymattı islep shıqtı?
A) Aristotel`
B) Ibn Rushd
C) Farabiy
D) Ibn Sino
124. Farabiy jámiyet haqqındaġı óz shıġarmalarında qanday máselelerdi ashıp bergen?
A) Sociallıq pánlerdiń tema hám wazıypaları
B) Sociallıq birlespelerdiń kelip shıġıwı, quramı hám kórinisleri; Qala-mámleket, onıń wazıypaları hám basqarıw formaları;
C) Jámiyette insannıń ornı hám minnetleri, tálim-tárbiya máseleleri; Mámleket organınıń wazıypaları hám aqırġı maqseti, ulıwmalıq baxıt-saadatqa erisiwdiń jolları hám quralları
D) barlıq juwaplar durıs
125. Beruniydiń tómendegi sózleri onıń qanday ideyaların ańlatadı: «… Dún`yadaġı barlıq nárseler málim múddet ótkennen keyin bir halattan basqasına ótiwge qábiletli»
A) dialektikalıq
B) ontologiyalıq
C) aksiologiyalıq
D) tariyxıy
126. Rawajlanıw, Beruniydiń pikirinshe, qanday ózgeshelikke iye?
A) tarıyxıy
B) dáwirli
C) sızıqlı
D) aylanba
127. Beruniy puldıń kelip shıġıwın ne menen baylanıstırġan?
A) insannıń ekonomikalıq múnásibetleri
B) sawdanıń rawajlanıwı
C) miynettiń bólistiriliwi
D) insannıń mánawiy ózgeshelikleri
128. Insan menen baylanıslı máselelerdi Ibn Sino qanday filosofiyaġa tiyisli dep biledi?
A) gremenevtikalıq
B) ilahiy
C) teoriyalıq
D) ámeliy
129. Ibn Sinonıń interpretaciyasında ámeliy filosofiyanıń insannıń párawanlıġı menen baylanıslı bólegi – bul:
A) moral`
B) ekonomika
C) siyasat
D) ilahiyat
130. Ibn Sinonıń interpretaciyasında ámeliy filosofiyanıń shańaraqtıń párawanlıġı menen baylanıslı bólegi – bul:
A) moral`
B) ekonomika
C) siyasat
D) ilahiyat
131. Ibn Sinonıń interpretaciyasında ámeliy filosofiyanıń mámlekettiń gúlleniwi menen baylanıslı bólegi – bul:
A) moral`
B) ekonomika
C) siyasat
D) ilahiyat
132. XV ásirge kelip, onnan eki ġárezsiz shialıq biradarlıġı – Zahabiya hám Nurbaxshiya tariqatları ajıralıp shıqtı. Ol qaysı tariqat?
A) malomatiya
B) naqshbandiya
C) yassawiya
D) kubraviya
133. Naqshband qaysı nárseni maqullamadı?
A) 40 kúnlik oraza tutıw, asketlik; gedeylik
B) kópshilik aldında muzıka, qosıq hám ayaq oyın atqarıwdı
C) bálent dawıs penen zikr aytıwdı
D) barlıġı durıs
134. Ol Oraylıq Aziya, Jaqın SHıġıs elleri logiklıq miyrasınıń barlıq aġımların analizlep, olardı jáne de rawajlandırdı -
A) Jamiy
B) Jurjaniy
C) Nawayı
D) Taftazaniy
135. Jamiy mámleketti kim basqarıwı lazım dep esaplaġan?
A) aristokratiya wákilleri
B) dana, ádalatlı insan
C) dana, máripatlı hám ádalatlı húkimdar
D) filosoflar
136. Húkimdardıń danalıġı, Jamiydiń pikirinshe, nede kórinis tabadı?
A) shaxsiy pazıyletlerinde
B) hámeldarlardı durıs tańlawda
C) saray islerin jaqsı basqarıwda
D) ádalat hám nızamlarġa ámel qılıwdı
137. Jamiy óz basımshalıq, nızamsızlıq, jábir-zulım, zorawanlıqtan jıraq bolġan mámleketlik dúzimdi arzıw etken. Bul arzıwın Jamiy qaysı shıġarmasında sáwlelendirgen?
A) «Iskandar xiradnomasi»
B) «Saddi Iskandariy»
C) «Láyli hám Májnún»
D) «YUsuf hám Zuleyxa»
138. Qaysı oyshıl Buxara xanlıġınıń basqarıw tariyxı haqqında shıġarma jaratqan?
A) M.Behbudiy
B) A.Danish
C) A.Avloniy
D) M.Muqimiy
139. Tómendegilerdiń qaysı biri jadidshilik háreketi menen baylanıslı emes?
A) M.Behbudiy, A.Fitrat
B) Munavvar Qarı, A.Avloniy, S.Ayniy
C) SH.Valixanov, Abay
D) U.Asadullaxojaev, F.Xojaev, T.Norbotaev
140. Jadidler qaysı filosofiya kóz-qarası tiykarında is tutqan?
A) Oyanıw dáwiri filosofiyası
B) diniy-racional filosofiya
C) gumanistlik filosofiya
D) islam filosofiyası