1. Oqıw materialları

Imkaniyat hám reallıq. Imkaniyat hám reallıq kategoriyalarında bolmıstıń ózgeriwsheńligi, dinamikası, onıń ózgeris tendenciyaları óz sáwleleniwin tabadı.
Imkaniyat rawajlanıwdıń ob`ektiv tendenciyaların sáwlelendiredi, ol nızamlıq, zárúriyatqa, ózgerip atırġan nárseniń áhmiyetli táreplerine muwapıq júzege keledi.
Imkaniyat - nárseniń onıń tamamlanbaġan, potencial rawajlanıwındaġı ob`ektiv bar bolġan hám ishten belgilengen halatın sáwlelendiriwshi filosofiyalıq túsinik. Hár bir situaciyada imkaniyatlardıń belgili bir toplamı orın alıp, olardan biriniń ámelge asqanı basqalarınıń shette qalġanın ańlatadı. Imkaniyatlardıń «gúresi» hám ámelge asıw ózgesheligine ishten zárúr tendenciyalarġa baylanıslı tosın esaplanġan shárayatlar óz tásirin kórsetedi. Sol sebepli reallıq udayı ishki hám sırtqı, mánis hám qubılıs, zárúriyat hám tosınlıqtıń dialektikalıq birliginen ibarat boladı. Sociallıq rawajlanıw hám tábiyattıń ózgeriwi tarawında imkaniyattıń reallıqka aynalıwı adamlardıń sanalı jol tanlawı hám iskerligi menen tártipke salınadı.
Biraq imkaniyat qanday ob`ektiv tiykarlarġa iye bolsa, imkansızlıq ta sonday ob`ektiv tiykarlarġa iye. Imkansızlıq – imkaniyatqa qarama-qarsı túsinik. Imkansızlıq túsinigi eki qıylı mániske iye. Birinshisi – predmettiń tábiyatina say kelmeytuġın nárse bolıwı múmkin emes. Máselen, arpa tuqımınan qıyar jetilistiriw múmkin emes. Imkansızlıq túsiniginiń basqa bir mánisi imkaniyat hám zárúriyat kategoriyalarınıń múnásibetleri menen baylanıslı. Zárúriyat hám imkaniyat – bir shınjır buwınları: rawajlanıp atırġan predmet zárúriyati onıń basqa bir halatı bolıwı múmkinligini belgileydi. Biraq predmettiń rawajlanıwında, ádette, kóp sanlı al`ternativalıq imkaniyatlar bar bolġanı sebepli, olardan birin tanlaw zárúriy esaplanbaydı. Bir imkaniyattıń júzege shıġıwı qalġan imkaniyatlardı júzege shıġarıw imkaniyatın bermeydi. Dúzetip bolmaytuġın aqıbetlerge alıp kelgen qabıl etken qararı, oylanbastan islegen qılmısınan ókinbegen adam tabılmasa kerek. Bazıda imkansızlıq qoldan shıġarılġan imkaniyat tárizinde orın aladı. Bul jaġdayda imkaniyat imkansız bolmaġan nárse sıpatında hám áyne waqıtta zárúr bolmaġan nárse sıpatında kórinis tabadı.
Reallıq – ámelge asqan, aktuallasqan bolmıstı sıpatlawshı filosofiyalıq kategoriya: reallıq ámelge asqan imkaniyat esaplanadı.
Reallıq túsinigi eki mániste qollanıladı. Birinshiden, reallıq – bul orın alġan bolmıs, biz jasap atırġan dún`ya, onıń sanamızdaġı sáwlesi bolıp tabıladı. Reallıq túsinigi ayırım predmettiń bolmısına da tiyisli. Bul mániste ol ob`ekttiń halatın sıpatlawshı usı moment bolıp tabıladı. Ekinshiden, reallıq júzege shıqqan imkaniyat sıpatında xarakterlenedi. Bul mániste reallıq túsinigi imkaniyat kategoriyasınıń proporciyası esaplanadı. Olar bir-birine ótiwshi qarama-qarsılıqlar bolıp tabıladı. Imkaniyat potencial, reallıq bolsa aktual. Imkaniyat – abstrakt hám mazmun aspektinen jarlı túsinik. Reallıq – konkret hám mazmunı jaġınan bay túsinik, óytkeni ol kóp sanlı qásiyetler, individual biytákirar aspektlerdi óz ishine aladı.
Hár bir predmet kóp sanlı baylanıslar júzege keliwine zámiyn jaratıwshı belgili bir ortalıqta orın aladı. Sol sebepli áhmiyetli yaki ekinshi dárejeli, tosın yaki zárúriy bolıwı múmkin bolġan kóp sanlı imkaniyatlar bar. Imkaniyattıń júzege shıġıwında ishki hám zárúriy baylanıslar áhmiyetli rol oynaydı, biraq onıń júzege shıġıw shártleri, hártteki olar tosın ózgeshelikke iye bolsa-da, rawajlanıw procesine sezilarli dárejede, bazıda sheshiwshi tásir kórsetedi. Áyne sol sebepli reallıq hám zárúriy hám tosınlıqtıń birligi esaplanadı.