1. O‘zbek adabiy tili va uning tarixiy bosqichlari. O‘zbek adabiy tili haqida
Download 336.21 Kb.
|
Ona tili ma\'ruza1
- Bu sahifa navigatsiya:
- Quyida ba’zi eskirgan va tushunilishi qiyin so’zlar lug’atini keltiramiz
|
Eskirgan so’zlar
Tilimizda ma’lum davrda qo’llanilib, hozirgi kunda foydalanilmaydigan so’zlarga eskirgan so’zlar deyiladi. Masalan, eski o’zbek tiliga xos cherik (askar), o’kush (ko’p), talim (bir qancha) singari so’zlar bugungi kunda qo’llanilmaydi. So’zlarning eskirishi ikki xil yo’l bilan amalga oshadi. 1. So’z o’zi ifodalagan tushuncha bilan birgalikda eskiradi. Bunday so’zlarga tarixiy so’zlar deyiladi. 2. So’z eskiradi, tushuncha saqlanadi va u boshqa so’z bilan nomlanadi. Ularga arxaik so’zlar deyiladi. Mashq. Gaplarni o’qing, eskirgan so’zlarni topib, ma’nosini tushuntiring. 1. Ulug’bek usturlob va undan foydalanish haqidagi so’zlarni tugatgach, zij tuzmoq hunaridan so’zlay boshladi. 2. Yana bir istagim shuki, falakiyot, riyoziyot, handasa, tibbiyot, jug’rofiya, adabiyot ilmidan xabar topsagina alloma deb tan olinsa. Quyida ba’zi eskirgan va tushunilishi qiyin so’zlar lug’atini keltiramiz Chingilin - kelishgan Bod -shamol Ajuva - xunuk, ko’rimsiz Ibtido - boshlanishi Injimoq - ranjimoq Dilovar - qo’rqmas, botir Mas’ud - baxtiyor Ochun, ofoq - dunyo Osig’ - foyda Amr - farmon Kalom -so’z Istiloh - termin, atama Mufassal - to’liq, batafsil Muxtasar - qisqa, lo’nda Fardlik - yolg’izlikka intilish Bexirad - beaql, nodon Munis - hamdam, sirdosh Izm - ixtiyor Sobit - qat’iy Bois - bahona, vaj, sabab Tal’at - chehra Ganj - xazina, boylik Ma’tal - muntazir bo’lmoq, kutib qolmoq Dom - tuzoq Nash’a - huzur Nasim - shaboda Ko’lanka - soya Nekqadam - yaxshi qadam Nashida - qo’shiq Beadad - bisyor, mo’l Adil -tik Lojuvard - tiniq, ko’k Za’faron - sap-sariq Arg’uvon - qip-qizil Ranj - ozor, alam; mehnat Fan -rasm, odat Intiho - tugashi Olqor - yovvoyi tog’ echkisi Ayg’ir - erkak ot G’o’nan - 2 yasharli ot Novvos - erkak buqa Intiboh - ogohlik, ogohlantirish Puchmoq - ovloq, burchak Zarofat - hozirjavoblik Sarafroz - mag’rur, yuksak Shuur - idrok Buromad - chiqim, sarf Xilqat - yaratilish, bunyodga kelish Ibtilo - mubtalo bo’lish Nor - erkak tuya, badandagi qishg’ish dog’ Biya - urg’ochi tuya Armug’on - sovg’a Juz’iy - qisman Ushshoq - musiqa yo’li Munavvar - nurli, yorug’ Xiradmand - dono, aqlli Ustixon - suyak Mo’jiza - yangilik Arjumand - aziz, qadrli Diyonat - vijdon Loppos - to’ladan kelgan Tamaddun - madaniyat Og’on nuri - olloh nuri Ne tong - ne ajab Musallah - qurollangan Bot -yana, tez Muqimiy - doim bir yerda turuvchi Olud - qorishgan Tomug’dan - do’zaxdan Tuyg’un - sezgir Andalib - bulbul Ifor -hid Besubut - va’dasida turmaydigan Diyda - ko’z Maygun - qizil Dovot - siyohdon Falakiyot - osmon ilmi, astronomiya Handasa - geometriya Masih - jon bag’ishlovchi, tiriltiruvchi Riyoziyot - matematika “Ushshoq” - kuy nomi Veterinary - hayvonlar doktori Xonumon - uy-joy, uy jihozlari Zij tuzmoq - yulduzlar jadvalini tuzmoq Chin - Xitoyning eski nomi Bitik - kitob Fasohat - chiroyli va yoqimli so’zlash Fikh - islom huquqshunosligi Yovuq -yaqin Yog’iy - g’anim, dushman Dubulga’ - tig’ yoki o’qdan saqlanish uchun temir yoki po’latdan ishlangan bosh kiyimi Firqa - partiya Qadoq - og’irlik o’lchovi Pud - og’irlik o’lchovi Donnish - bilim, ma’lumot Zig’a - bosh kiyimga taqiladigan ukpar va qimmatbaho toshlar bilan bezatilgan ziynat buyumi Kulliyot - biror narsaning yig’indisi, to’plam Magoq - o’rnak, namuna, mash’al Saltanat - biron bir hukmdor qo’l ostidagi mamlakat Sardoba - usti gumbaz shaklidagi g’isht qurilma bilan berkitilgan sun’iy hovuz Sarbon - 1. Karvonboshi, karvon 2. Yo’lboshchi, rahnamo Zavja - rafiqa, qayliq Chilvir - ingichka pishiq arqon, arg’amchi Paykon - kamon uchidagi metall, bashoq Xiromon - chiroyli yurish Dushvor - qiyin Boshidin evrulur - aylanmoq Na’l - tobut Aylandur - aylantir Lak -yuz ming Tuman - o’n ming Download 336.21 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|