1 O`zbekiston respublikasi oliy ta`lim fan va innovatsiyalar vazirligi

Siydik – tanosil sistemasi – Baliqlarning siydik-tanosil sistemasi ikkita 
ossosiy tipda tuzilgan. Baliqlarning siydik kanali yo klaokaga, yoki siydik tanosil 
sinusiga, yo bo’lmasa, maxsus teshik bilan tashqariga ochiladi. 
2-rasm Suyakli baliqlar sistematikasi 
Turlari juda ko’p va o’zi turli tuman bo’lgan bu ikkinchi gruppa baliqlarning 
eng xarakterli belgilari qo’yidagilardan iborat.
Suyakli baliqlarning suyaklardan tuzilgan jabra qopqoi bo’lib, bu qopqoq 
jabra teshigining ustidan qoplab, jabra apparatini ancha mukammallashtiradi va 
ikkilamchi jai qopqoi (teri) suyakdandir. Skeletida hamma vaqt ma’lum miqdorda 
qoplaich suyaklar bo’ladi. Ichki skeletida, garchan qisman bo’lsa ham suyak 
bo’ladi. Tangachalari ganoid yoki suyak tangacha bo’ladi (lekin plokoid tangacha 
bo’lmaydi). Ikki xil nafas oluvchi baliqlardan tashqari, barcha suyakli baliqlarning 

---

13 
 
suzgich qanotlarini suyak shu’lalar tutib turadi. Jabralar aro to’siqlari yo kichkina 
yoki ko’pincha bo’lmaydi, shuning uchun jabra yaproqlari bevosita jabra yoylariga 
o’rnashadi. Yo suzgich pufagi (bu pufak ikkilamchi tartibda rivojlanmay qolishi 
ham mumkin) yoki o’pkasi (juda kamdan kam xollarda) bo’ladi. Erkaklarida juft 
kopulyativ organ yo’q. Urulanish hodisasi ba’zi istisnolarni xisobga olganda 
tashqarida, ya’ni suvda bo’ladi va ikralari juda maydadir.
Hozirgi zamondagi suyakli baliqlarni tubandagi oltita sistematik gruppaga 
bo’lish mumkin:
1. Suyak toaylilar,
2. Suyakli ganoidlar,
3. Suyakdor baliqlar,
4. Ko’p qanotlilar,
5. Cho’tka qanotlilar,
6. Ikki xil nafas oluvchilar.
Ko’p ixtiologlar birinchi bo’lib bitta gruppadagi baliqlarni katta turkum 
tariqasida, ―konechnorotsh‖ deb ataladigan bitta kenja sinfga birlashtiradilar va 
ikkinchi kenja sinf bo’lmish ikki xil nafas oluvchi baliqlarga qarshi qo’yadilar. 
Biroq cho’tka qanotlilar kelib chiqish e’tibori bilan ikki xil nafas oluvchi baliqlarga 
yaqin turadi, shuning uchun ko’pgina paleantologlarning cho’tka qanotlilar bilan 
ikki xil nafas oluvchi baliqlarni xoanalilar deb ataladigan bitta katta sinfga 
kiritishlari tamomila asoslidir .