1 Relyatsion hisoblash – bu relyatsion algebradan farqli o'laroq, protsessual bo'lmagan so'rovlar tilidir, ya'ni u nima qilish kerakligini aytadi, lekin buni qanday qilishni tushuntirmaydi. Relyatsion hisob ikki shaklda mavjud

5) table_name jadvalida condition1 yoki condition2 yoki condition3 ….. ustun ma`lumotlarni chiqaradi


14-44
1)
ndekslar - jadvallarning tepasida joylashgan maxsus obyektlar. Ko'rsatkichlar SELECT, DELETE va UPDATE kabi tezkor operatsiyalarni bajarishi mumkin, bu katta miqdordagi ma'lumotlarni boshqarishga imkon beradi. INDEXni jadval deb ham atash mumkin va u ma'lumotlar tuzilishiga ega. Jadval ustunlarida INDEX tuziladi. Bitta jadvalda bir yoki bir nechta INDEX jadval bo'lishi mumkin. Indekslar ma'lumotlar bazasidan ma'lumotni tezroq olish uchun ishlatiladi. Foydalanuvchilar indekslarni ko'ra olmaydilar, ular qidiruv / so'rovlarni tezlashtirish uchun ishlatiladi. SQL INDEX nima qiladi? SQL INDEX quyidagilarni bajaradi: • Indekslar ma'lumotlar bazasida ma'lumotlarni juda tez topishi mumkin. • INDEX ma'lumotlar bazasi jadvallari satrlarining katalogini tuzadi, chunki qisqa vaqtda harakat bilan satrni belgilash mumkin. • INDEX jadvali ma'lum bir tartibda bir yoki bir nechta ustunlarning qiymatlarini tartibga soladigan ma'lumotlar bazasining tuzilishi. • Nisbatan kichik jadvallar bilan ishlashda INDEX ko'rsatkichlarini aniqlab bo'lmaydi. • INDEX juda ko'p turli xil qiymatlarga ega bo'lgan ustunlar uchun to'g'ri va tez ishlashi mumkin. Jadvalda minglab yozuvlar mavjud bo'lsa, jadvaldan bitta yoki ustunlar birikmasi uchun ma'lumot topish uzoq vaqt talab etadi. Bunday holda, agar ushbu ustunga tez-tez kiradigan indekslar yaratilsa, ma'lumotni tezda olish mumkin. INDEX avval ma'lumotlarni tartiblaydi va keyin har bir satr uchun identifikatsiyani tayinlaydi. INDEX jadvali faqat ikkita ustunga ega, ulardan biri ustunli, ikkinchisi esa indekslangan (ustun). Indekslangan ustun asosida ma'lumotlar bazasi jadvalidan ma'lumotlar olinsa, indeks ko'rsatgichi satrni qidiradi va ushbu pozitsiyani tezda topadi
CREATE [UNIQUE] INDEX ON ();
2) 1. Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimini tashkil etuvchilari. Informatsion tizimlarni yaratish bo’yicha jadal harakatlar va ma’lumotlar hajmining tez sur’atlar bilan oshib borishi 60-yillar boshida maxsus “Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi” (MBBT) deb ataluvchi dasturiy kompleksning yaratilishiga olib keldi. Ma’lumotlar bazasi — biror sohaga oid o’zaro bog’langan ma’lumotlar yig‘indisining disk tashuvchidagi tashkiliy jamlanmasidir. Boshqacha qilib aytganda, ma’lumotlar bazasi — bu komputer xotirasiga yozilgan ma’lum bir strukturali, o‘zaro bog‘langan va tartiblangan ma’lumotlar majmui bo‘lib, u biror bir obyektning xususiyatini, holatini yoki obyektlar o‘rtasidagi munosabatni ma’lum ma’noda tavsiflaydi. Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi (MBBT) — bu dasturiy va apparat vositalarining murakkab majmui bo‘lib, ular yordamida foydalanuvchi ma’lumotlar bazasini yaratishi va shu bazadagi ma’lumotlar ustida ish yuritishi mumkin. MBBT o‘z maxsus dasturlash tillariga ham ega bo’lib, bu tillarga buyruqli dasturlash tillari deyiladi. MBBTga Oracle, Clipper, Paradox, FoxPro, Access va boshqalarni misol keltirish mumkin