1 sh. T. Otaboev t. I. Iskandarov

XO’JALIK SUYUQ CHIQINDI-AXLATLAR KANALIZACIYASI 
Uy-joylardan xo’jalik suyuq chiqindi-axlatlarni olib chiqib ketish,
ularni tozalash inshootlariga oqizish — turli inshootlarni, 
qurilmalarni o’z ichiga oladi. Bu esa o’z navbatida talay muammolarni hal 
qilish imkonini byeradi. 
1. Kanalizaciya shohobchalari bilan ta’minlangan uy-joylarning 
sanitariya holati tubdan o’zgaradi. 
2. CHiqindi suyuq axlatlar turar joylarni bulg’atmay, hech qanday 
qiyinchiliksiz trubalar yordamida tozalash inshootlariga uzatiladi. 
3. Bunday chiqindi suvlar ochiq suv havzalariga oqizilishidan oldin
turli usullar bilan tozalanadi va zararsizlantiriladi. Oqibatda suv 
havzalarining sanitariya holati anchagina yaxshilanadi. 
Kanalizaciya inshootlari tarkibiga: a) xonadonlarda, jamoa idoralarida 
chiqindi suvlarni quyish uchun mo’ljallangan kanalizaciya asbob-
uskunalari, chig’anoq (rakovina), unitaz va boshqalar hamda kanalizaciya 
tarmoqlari; b) ko’cha kanalizaciya tarmoqlari; v) kollektorlar; g) 
kanalizaciya tarmoqlariga o’rnatilgan uskunalar; d) chiqindi suvni haydash 
uchun mo’ljallangan nasosli stanciyalar; e) chiqindi iflos suvlarni 
zararsizlantirish inshootlari; yo) tozalangan, zararsizlantirilgan chiqindi 
suvlarni suv havzalariga oqizish moslamalari kiradi. 
Ba’zi hollarda yuqorida zikr qilingan inshootlarning ayrimlari 
bo’lmasligi ham mumkin, jumladan yer relyefi qiya bo’lsa, nasos 
stanciyalarini hojati yo’q (yoki tozalash inshootlarining tarkibi, qurilishi 

---

428
turlicha bo’lishi mumkin va hokazo. Ammo, kanalizaciya inshootlari qaysi 
turda qurilmasin talab bitta), ya’ni chiqindi suvlar tozalanmog’i va 
zararsizlantirilmog’i kerak. 
Hozirda loyihalashtirilayotgan va qurilayotgan turar joy binolaridan 
suyuq va qattiq chiqindi axlatlarni olib chiqib ketish uchun yangi 
moslamalar, asbob-uskunalar o’rnatilayotgani uy xonalarining chiroyini 
yanada ochmoqda. Odatda, xonaning asbob-uskunalari haqida gap 
borganda, unitaz, yuvinish uchun o’rnatilgan barcha uskunalar, oshxonaga 
o’rnatilgan (rakovina) idishlarni yuvishga mo’ljallangan chig’anoq va 
cho’milish uchun o’rnatilgan vanna ko’zda tutiladi. Jamoat hojatxonalarida 
pissuarlar ham o’rnatiladi. Bular chiqindilarni oqizish uchun mo’ljallangan 
bo’lib, bu asbob-uskunalar sanitariya fayanslaridan tayyorlanadi. Bunday 
fayanslar mustahkam, yuzasi yaltiroq va silliq bo’ladi. Oshxona va 
vannalarga o’rnatiladigan asbob-uskunalar oq rangdagi emal’ bilan 
qoplangan metallardan tayyorlanadi. Keyingi yillarda bu maqsadlarda 
plastmassalardan ham foydalanilmoqda. 
Uy xonalariga o’rnatiladigan asbob-uskunalarning pastki qismida suv 
to’xtalib o’tadigan tambalari bo’lib, ular ishlatilishi bilan suv almashinishi 
ta’minlanadi. 
Bunday tambalar kanalizaciya shohobchalarida hosil bo’ladigan 
qo’lansa hidlarning xonalarga tarqalishidan asraydi. 
Jamoat hojatxonalarida pissuar va unitazlarning avtomatik holda toza 
yuvilishi gigiena talablariga javob byeradi. Hojatxonaga o’rnatilgan 
unitazlarni yuvish uchun suv baklari o’rnatiladi. Keyingi yillarda suv 
baklari unitazning ustki qismiga pastroq qilib o’rnatilmoqda. Bu
baklarning hajmi anchagina katta bo’lib, yuvish 
quvuri ham kengroq ishlangan. CHig’anoqni yuvish trubasi to’g’ridan-
to’g’ri vodoprovod sistemasiga ulanadi. Bunda ham o’tirish chig’anoqlari 
toza yuviladi, baklar uchun sarflanadigan xarajatlar iqtisod qilinadi. 
Bunday moslamalarni ishlatish ancha qulay. 

---

429
CHiqindi suvlarni oqizib ketadigan trubalarga teshiklar qilinib, ularga 
qopqoq buraladi, suv oqizish naylariga biror narsa tiqilib qolgudek bo’lsa, 
ularni tozalash shu buralgan qopqoqlar orqali amalga oshiriladi.