1 sh. T. Otaboev t. I. Iskandarov

TABIIY SHAROITLAR VA ULARNING GIGIENIK AHAMIYATI 
Tarixiy ma’lumotlardan ma’lumxi, turar joyning tabiiy iqlimi aholining 
salomatlishga birmuncha ta’sir ko’rsatadi, Jumladan, u organizmdagi 
fiziologik jarayonlarga, ya’ni moddalar almashinuvining buzilishi, yurak-
tomir, nafas yo’llari kasalliklari, asab sistemasining buzilishi va boshqalarga 
sababchi bo’lishi mumkin. 
Havoning sanoat korxonalari chiqindilari bilan ifloslanishvda ham 
iqlimning ta’siri bor, albatta. 
Joyning iqlimi. Bu, ob-havoning shu joyga mos rejimidir. Iqlimning 
kishi organizmiga, uning salomatligiga, jismoniy rivojlanishiga ta’siri 
kattadir. SHuning uchun ham joylarni loyihalashda uning iqlim sharoiti 
hisobga olinadi. Odamlar bir iqlimli regiondan boshqasiga ko’chayotganlarida 
uning iqlimiga ahamiyat berishlari zarur, aks holda noxushliklarga sabab 
bo’lishi mumkin. Uy-joylar qurishda iqlim sharoitini hisobga olmaslik ham 
katta xato hisoblanadi. Masalan, Sibirda, shimoliy tumanda yoki issiq iqlimga 
ega bo’lgan janubiy rayonlarda uy-joy, bolalar muassasalari, maktab, 
kasalxona va boshqalar qurilayotganda iqlim sharoitini hisobga olmaslik 
aholining yashashi uchun katta noqulayiklar tug’dirishi mumkin. Jumladan, 
janubiy tumanlardagi issiq, shimoliy tumanlardagi sovuq va nam iqlim 

---

45
odamlarning salomatligiga ancha putur etkazadi. Ayniqsa kishi organizmining 
shu iqlimga moslashish qobiliyati sust bo’lsa, u kasallikka chalinadi. 
1-rasm. Ul’trabinafsha nurlarning tarqalish xaritasi.
I-IV mintaqada ul’trabinafsha nurlar etishmaydi. V-VII mintaqada ul’trabinafsha nurlar 
etarli. VIII mintakada ul’trabinafsha nurlar uzok vaqt davomida ortiqcha miqdorda aniqlanadi. 
Uy-joy quriladigan territoriyalarda quyosh nurining etarli bo’lishi, havo 
harorati mo’’tadilligi, namlik, yog’ingarchilikning me’yorida bo’lishi ham 
katta gigienik ahamiyatga ega. 
Mustaqil hamdo’stlik mamlakatlaridagi qurilish mintaqalari (rayonlar) 
soni 13 taga bo’lingan. Ular juda sovuq va juda issiq oylari hamda yilning 
o’rtacha sovuq davridagi shamol tezlish va iqlimning boshqa ko’rsatkichlari 
bilan bir-biridan farqlanadi. 
Bu rayonlar asosan 4 zonaga bo’linib, havosining iqlim darajasiga qarab 
sovuq, o’rtacha iliq va issiq rayonlarga bo’linadi. Har bir rayon katta 
territoriyalarni o’z ichiga olib ular iqlim sharoitining har xilligi, 
manzarasining turlichaligi bilan bir-biridan farq qiladn. Bundan tashqari, turar 
joylarni loyixalashda iqlimni ifodalovchi pasportlardan foydalaniladi. Bu 

---

46
rayonlarning iqlim sharoiti jadval, grafik, rasm holida izohlanadi. Pasportda 
joylarning bioiqlimi, ul’trabinafsha nurlarining biologik faolligi ko’rsatiladi. 
Bu ko’rsatkichlardan turar joylarni loyihalashda foydalaniladi Bu uning kishi 
organizmiga ta’siri oldini olishda yordam byeradi. Pasportda bulardan 
tashqari, boshqa meteorologik omillar to’g’risida ma’lumotlar bo’ladi.