1. шахмат pra indd

 
35 a,b- rasm 
 
Yana quyidagi holatlarda ham o‘yin durang hisoblanadi: 
a) shaxmat taxtasida faqatgina yakka shohlar qolganda; 

---

94 
b) o‘ynayotgan tomonlarning har birida bittadan yengil sipoh 
qolganda; 
v) raqiblarning birida mot qo‘yish uchun yetarli ustunlik
bo‘lmaganda, ya’ni, shoh va fil shohga qarshi yoki shoh va ot 
shohga qarshi bo‘lgan holatlar; 
g) ikki tomonning roziligi bilan durang qilish ham mumkin. 
2.6. O‘yinni qanday boshlash kerak? 
Hurmatli o‘quvchi! Siz shaxmatning boshlang‘ich qoidalari 
va mot qilish usullari bilan tanishdingiz. Demak, endi siz shaxmat 
o‘ynashni o‘rgandingiz. 
Qiziqarli va aqlli o‘yin – shaxmatni yaxshi o‘zlashtirish, 
yuqori natijalarga erishish uchun yana nimalarga e’tibor berish 
darkor? O‘yin boshida qanday yurishlar qilish kerak? Bu savollar 
har bir havaskor shaxmatchini o‘ylantiradi. 
Ma’lumki, o‘yin boshida ikki tomonda ham imkoniyatlar teng 
bo‘ladi. Oq va qora donalar teng hududga, simmetrik holatga ega 
bo‘ladi. To‘g‘ri, oqlar kichik ustunlikka ega. Bu birinchi bo‘lib 
yurish huquqidir. 
O‘yinlar tajribasi shuni ko‘rsatadiki, shaxmat ustalarining 
uchrashuvlarida oqlarning ustunligi ma’lum vaqt sezilib tursada, 
bora-bora qoralar o‘yinni tenglashtirishi mumkin. 
Qaysi donalarda o‘ynashidan qat’iy nazar, bilimi va mahorati 
ustun o‘yinchi g‘alaba qozonadi. Amalda o‘ynalgan juda ko‘p 
o‘yinlarning natijasi nazariy tekshirishlarda debyut variantlari va 
vaziyatlari “sir”lari ochilgan. 
Shaxmatda vaqt yurishlar soni bilan belgilanadi. Shunday 
ekan, debyutdagi asosiy maqsad – markazni egallash, qisqa 
muddatda ko‘proq kuchni harakatga keltirish va raqibga 
qiyinchiliklar tug‘dirishdan iboratdir. 

---

95