1. шахмат pra indd

partiya yakunini ko‘rib chiqamiz (36- rasm): 
 
36- rasm 
Endshpillarning ko‘pchiligida mavjud bo‘ladigan asosiy 
vaziyatlar shunday bo‘ladi. Uni yaxshi eslab qolish kerak. Bu yerda 
natija yurish navbatiga bog‘liq bo‘ladi. Agar yurish qoralardan 
bo‘lsa, oqlar g‘alaba qozonadi, yurish oqlardan bo‘lsa, o‘yin 
durang bilan yakunlanadi. 
Qoida quyidagicha: agarda piyoda oxiridan ikkinchi qatorga 
(gorizontal bo‘yicha 2 va 7) shoh e’lon qilmay turib olsa, piyoda 
farzinga chiqadi. Aks holda g‘alaba bo‘lmaydi. 
Tekshirib ko‘ramiz. Agar yurish oqlardan bo‘lsa, 1. d7+ 

---

98 
SHd8. Piyodani yo‘qotishni xohlamaysiz, bu holda darhol durang 
bo‘ladi. Oqlar yurishi kerak. 2. SHd6. Bu pot – ya’ni durang. 
Ayyorlik qilishga urinib ko‘rish mumkin.
1. SHe5 SHd7 
2. SHd5. Endi qoralar juda hushyor bo‘lishi va qoidani esda 
saqlashi kerak. 2. SHd8 o‘ynalsa, to‘g‘ri bo‘ladi. Chunki, 3. SHs6– 
SHs8, yoki 3. SHe6–SHe8 yurib, oppozitsiyani qoralar egallaydi va 
o‘yin durang bo‘ladi. 
Qoralarning 2. ... SHs8 yoki SHe8 yurishdagi xatolaridan 
keyin oqlar SHs6 yoki SHe6 o‘ynaydi. Endi qoralarning yurish 
navbati bilan dastlabki holat kelib chiqadi, bu mag‘lubiyatdir. 1. 
SHd8 2. d7 SHs7 3. SHe7 va piyoda farzinga chiqadi. 
Endshpil turlari va qoidalari 
Agar taxtada sipohlar kam qolib, shohga uncha katta xavf–
xatar tug‘dirmasa, bu – o‘yinning oxiri, ya’ni endshpil qismi 
hisoblanadi. 
Shaxmatda turli o‘yin oxirlari yuzaga keladi. 
Bular: a) farzinli; b) ruxli; c) filli; d) otli; e) piyodali. 
Bu kabi o‘yin oxirlarini g‘alaba bilan yakunlash uchun
endshpilning uchta qoidasiga amal qilish muhim. 
Endshpilning birinchi qoidasi: 
Shoh – faol hujum qiladigan sipohdir. Ha, butun o‘yin 
davomida qo‘riqlangan shohning o‘zi endi hujumga o‘tadi. Mana 
shu qoida ko‘pincha piyodali endshpillarda o‘z isbotini topadi.