1. шахмат pra indd

Farzin bilan mot qilingan holat: 
 
27- rasm 
Ikki rux bilan mot qilish 
Ikki rux shohni o‘z shohining yordamisiz ham mot qila oladi. 
Ruxlar galma-gal kisht berib, qora shohni taxtaning chekkasiga 
siqib boradi. Bu mot – chiziqli mot deyiladi (28- rasm). Bunday mot 
qilish usulini – “oyoqcha shaklida mot qilish” deb ham atashadi. 
 
28- rasm 
 
Yolg‘iz shohni bitta rux bilan mot qilish bir oz murakkabroq. 
Unda shohning yordami kerak bo‘ladi. Mot har galgidek taxta 
chetida qo‘yiladi. Lekin raqib shohini qanday qilib “quvib” borish 
mumkin? Buning uchun “qarshi holat” (oppozitsiya) usulidan 
foydalanamiz. 
Shoxlarning bir-biriga qarama-qarshi turishi, ya’ni ular bir 

---

88 
gorizontalda yoki bir vertikalda joylashgan bo‘lib, ularni bir xona 
ajratib turgan holat – qarshi holat (oppozitsiya) deyiladi. 
 
Oppozitsiya 3 xil bo‘ladi : 
1) 
kichik oppozitsiya – (ikki shoh orasidagi masofa – 1 katak 
bo‘ladi); 
2) 
o‘rta oppozitsiya – (ikki shoh orasidagi masofa – 3 katak 
bo‘ladi); 
3) 
katta oppozitsiya – (ikki shoh orasidagi masofa – 5 katak 
bo‘ladi). 
Oppozitsiya holati shaxmat o‘yinida katta ahamiyatga ega. 
Chunki o‘yin oxirida ustunlik oppozitsiyani egallagan tomonda 
bo‘ladi. 
Bir rux bilan mot qilganda – shoh bilan rux birgalikda harakat 
qilishi kerak. Raqib shohini taxtaning chekka xonasiga majburiy 
ravishda siqib boriladi va mot qo‘yiladi (29- rasm). 
E’tibor qiling, mot bo‘lgan vaziyatda ikki shoh oppozitsiya 
holatida turibdi, bu juda ham muhim. 
Bir rux bilan mot qilingan holat: 
29- rasm 
 

---

89