1 “Sifat – xxi asr

33 Milliy sertifikatsiyalash sistemalari?

34 “Metrologiyaning rivojlanish tarixi?

34.Metrologiya fan sifatida o‘lchashlar, ularga bog‘liq va tegishli bo‘lgan qator masalalarni o‘z doirasiga oladi. Metrologiya aslida yunonchadan olingan bo‘lib, o‘lchash, o‘lcham, ilm yoki fan ma‘nolarini bildiradi. Umumiy tushunchasini oladigan bo‘lsak, metrologiya - o‘lchashlar haqidagi fan. Metrologiya bo‘yicha xalqaro lug‘atda metrologiyaga shunday ta‘rif beriladi: metrologiya – o‘lchashlar va ularni qo‘llash haqidagi fan.

O‘lchashlar haqidagi fanning tarixi minglab yillarni tashkil etadi. O‘lchashlarga bo‘lgan ehtiyoj qadim zamonlarda yuzaga kelgan. Inson kundalik hayotida har xil kattaliklarni: masofalarni, yer maydonlarining yuzalarini, jismlarning o‘lchamlari va massalarini, vaqtni va hokazolarni bu jarayonlarning yuzaga kelish sabablarini, manbalarini bilmasdan, o‘zining sezgisi va tajribasi asosida o‘lchay boshlagan.

Buyuk olim Muhammad Xorazmiy aytganidek, insonlar o‘z kundalik turmush urinishlarida, ishlarida, yer o‘lchash, ariq o‘tkazish va hisoblashlarga doir ishlarda uzunlik, kenglik, balandlik chuqurlik, yuza, hajm kabi o‘lchovlarni juda oddiy usulda belgilashga majbur bo‘lganlar. Bunda kishi tanasi - bo‘yi (bel, ko‘krak, bo‘yin), oyog‘i (tovon, to‘piq, tizza, qadam), qo‘li (tirsak, quloch, havuch, qarich, umuman barmoqlar) va boshqa a‘zolari dastlabki o‘lchov vositalari sifatida keng qo‘llangan.

Quloch‖. Xo‘sh, ―quloch‖ so‘zi asli qanday ma‘noni anglatadi? XI asrda o‘tgan buyuk tilshunos olim Mahmud Qashg‘ariy turkiy tillarga oid bo‘lgan ―quloch‖ so‘zini asli ―quloch‖ so‘zi (qo‘lingni och), ―qulochni yoz‖ ma‘nosida talqin qiladi. ―Quloch‖ so‘zi tojik tiliga ―quloch‖ shaklida, afg‘on tiliga esa ―chulach‖ tarzida o‘tgan bo‘lib, u taxminan 165-175 sm ga teng yoki 8 qarich ―bir quloch‖ bo‘lgan. Bir quloch turli joylarda turlicha bo‘lib, Buxoroda 142 sm, Farg‘onada 167 sm deb olingandir.

35 Standartlashtirishning rivojlanish tarixi?