1. t e X n o L o g ik jih o z L a r n I htsoblash va

R otorli m ashinalar. R otorli‘m ashinalar vazifasi va q o ‘llanish soha­
lari, m ashinalar asosiy texnikaviy ta'siri, ajratish omili, ish unumdorligi 
k o ‘rsatkichi. Separator va sentrifugalar rotorlarini m ustahkam likka 
hisoblash. Tez aylanuvchi vallar uchun m axsus tayanch qurilmalari 
va o ’qlarni aylanuvchi qism larning tebranishini kam aytirish usullari.
T exn ologik jih o zla rn i teb ran islu lan him oyalash . Tez aylanuvchi 
ishchi organli m ashinalarning dinam ik m uvozanati. Vibratsion h im o ­
yalash vositalari.
K o n stru k torn in g vazifalari. M ahsulotga ishlov berishda t a ’sir 
k o ‘rsatish tavsifiga k o 'r a texnologik jih o z la r m ashina va apparatlarga 
boTinadi.
A pparatlarda issiqlik almashinuv, diffuziyali (m odda alm ashuv), 
biokimvoviy, kimyoviy, elektr m anbai t a ’sirida, fiziko-m exanikaviy 
va boshqa jara y o n lar bajariladi. M ashinalarda m ahsulotga ishlov 
berayotganda fizik-kimyoviy xususiyatlari tarkibi fikran o ‘zgarm aydi 
deb qabul qilinadi. Masalan: kesish, m aydalash, ajratish. q o ‘shish va 
boshqalarda.
Texnologikjihozlarni fikran m ashina va apparatlarga bo ‘ ldik. A m m o
z a m ona viy jih o zlarim izd a bir nechta m exanikaviy ishlov berish bilan 
birgalikda isitish, sovutish, m odda almashinuv, kim yoviy reaksiya 
jarayonlari tashkil qilinadi. Shuning uchun texnologik jarayonlarni 
bajaruvchi qurilm alar “Texnologik m ashina va uskunalari” yoki 
“ Texnologik jih o zlar” deb keng m a 'n o d a ishlatiladi.
Texnologik m ashina va jihozlar tarkibiga kiruvchi m ashinasozlik, 
oziq-ovqat m ashina va apparatlari kim yo va boshqa b a ’zi bir sanoat 
jihozlari bilan o ‘xshash. Masalan; separatorlar. sentrifuga, issiqlik al-
9

---

mashuv apparatlari, rektifikatsiya kolonnalari qiinlish ii|ipiinil!ini vit 
boshqa jihozlar ham oziq-ovqat, ham kimyo saiumlidit islilitlilnuu|«lti. 
Texnologik mashina va uskunalarni tayyorlnsh m him ulnm mg 
konstruksiyasini yaratish kerak. Konstruksiyalnsh lu h u n muxsiis 
k o ‘p ilmiy tekshirish, ishlab chiqarish korxonalaii va boshqn idornlni 
birgalikda o ‘z hissasini q o ‘shib yangi texnologik jiho/.lui yaiatihuli 
Jihozni yaratish ketma-ketligi 1 -shaklda k o ‘rsatilgan
B undan tashqari texnologik jihozlarni yaratislula sanoat larmoqlari 
va davlat nazorat qilish qo'm italari ishtirok etadi. Sluming uchun 
konstruksiyalash jarayonida tasviriy chizmalarni va hujjatlarni tay- 
yorlashda y ag o n a tizimli davlat standartlaridan foydalanish kerak. 
Y agona tizimli konstruksiyalash hujjatlari - bu davlat standartlarining 
o 'z a ro b o g 'lan ish qoidalari va nizomlari, konstruksiyaning hujjatlarini 
tayyorlash va ishlatishni, loyihalayotgan jihozni tayyorlaydigan va 
ishlatadigan korxonalarni bir-biri bilan o'z aro aloqalarini b o g ‘laydi. 
B undan tashqari jih o z va qurilmalarni tayyorlashda k o ‘p m uhandis va 
ishchilar, har xil sanoat korxonalari ishtirok etadi. U m u m iy standartlar 
soni va tarm oq standarti quyidagi guruhlarga b o ‘linadi.