10-ma’ruza. Elektr o’tkazishlar chizmalarini loyihalash

11. Qo`llaniladigan OK larning konstruksiyasi va markasi.
Ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirishda qo`llaniladigan tolali optik sistemalar tarkibida OK bo`ladi. Bu OK lar ma`lumotlarni ob`yekt ichiga uzatuvchi, ichki va bloklararo apparatlar montaji uchun ishlatiladigan turlarga bo`linadi.
OK lar bir va ko`p tolali qilib chiqariladi. OK lar rasmi 11.4 rasmda ko`rsatilgan. OK lar tayyorlashda ikki tip toladan foydalaniladi:

1. 
   Kvarili 2)Kvari-polimerli
   

Optik tolalarning texnik xarakteristikasini 11.40 tablisada berilgan. 4 va undan ko`p optik tolali OK lar o`rtasida maxsus kuchaytiruvchi element bo`lib, uning atrofiga ftoroplast bilan himoyalangan spiralsimon optik modul joylashgan. Ftoroplast quvur diametri 2.5 mm, spiralsimon o`ramning orasi o`ram tashqi diametrining 15 baravariga teng. Ftoroplast quvurning ichiga optik tola va mustahkamlovchi element suvdan qo`rqmaydigan tarkib bilan joylashtirilgan. Kabel o`ramasining ustiga polivinilxlorid plastigidan qobiq o`raglan.

OK lar sanoatda 11.41 tablisada ko`rsatilgan ko`rsatkichlarga asosan tayyorlanadi:
Keng tarqalgan OK tiplarining asosiy xarakteristikalari 11.42 tablisada keltirilgan.


12. Optik kabel (OK) larning ulanish turlari.
OK larni loyihalashtirishda qabul qilinadigan asosiy qarorlardan biri ularning qanday ulanishidir. Optik tolalarning ulanishi ajraluvchi va ajralmas bo`lishi mumkin. Optik tolaning ulanish turi aloqaning uzoq va sifatli bo`lishida hal qiluvchi rol o`ynaydi.

Ajraluvchi ulanmalar uchun mexanik ulovchilardan foydalaniladi.

-ulovchi vtulkalar, mufti (rozetkalar);
-ajratuvchi ulanmalar (shteker ulanmalar);
-metall
Ajralmas ulanmalar uchun optik tolalarni elektr yoy payvandlash, yoki yelim bilan yopishtirish.
Optik tolalarni ulovchilar optic tolalarning bir-biriga aniq ulanishini, markaziy o`qning to`g`ri kelishini tolani mexanik zarardan himoya qiluvchi qurilmalardir. Ulovchi muftalardan ulangan joyni mexanik ta`sirlardan himoya qilishda foydalanadilar. Metall plataning mavjudligi optik tolaning ulanish joyini bir xil ushlab turadi, tola va ulanish joyini cho`zilishdan himoya qiladi. Optik tolalarni ulaganda uzatilayotgan signalda yo`qotish paydo bo`lib, shartli ravishda 2 guruhga bo`linadi:
Birinchi guruhga svetovod (OT) larning o`qining radial surilishi, burchaklarning bir-biriga mos emasligi, optik tolalar oxiridagi masofa, ulanayotgan optic tola oxirlarining yaxshi ishlanmasligi (chizilganligi, mayda sinishi, mikronotekisligi, optik tola oxirining noperpendikulyarligi) kiradi.
Ikkinchi guruhgaulanayotgan optik tola (OT) larning sonly ifodasidagi farq, serdechnik diametrining har-xilligi, ulanayotgan OT nokonsentrligi, elliptikligi kiradi. Har bir ulanishdan keyin signal yo`qolishini o`lchash kerak. Signalning o`chish darajasi signalning o`chish koeffisiyenti bilan aniqlanadi.

10.2-rasm. Bir- (a) va to’rt tolali (b) optic kabellar: 1- polietilenli himoya qatlami; 2- mahkamlovchi ip; 3-optik modul; 4-dempfirlovchi elastic ip; 5-tolali svetovod; 6-kuch moduli; 7-ajratuvchi (to’ldiruvchi) modulqistiruvchi polieferli lenta

d-o`chish (kuchsizlanish) koeffisiyenti db/km;

l-kabel uzunligi (km);
OT oxirlarini ulashga tayyorlash quyidagilardan iborat:
-himoya qobig`ini ajratib tashlash;
-OT ning yuzasini tozalash;
Ajraluvchi ulanmalar uchun sifatli tozalash ishlari (shlifovka, polirovka) maxsus uskunalar bilan ustaxonalarda amalga oshiriladi. Ajralmas ulanmalar elektr-yoy payvandi usulida bajarilsa OT yuzasi yaxshilab tozalanib, har xil yoriqlar, turtib turuvchi va botiq joylari bo`lmasligi kerak.
Ajralmas ulanmalar yelim bilan yopishtirilmoqchi bo`lsa yuqoridagilardan tashqari OT ning uchlari absolyut yassi, OT ning o`qlari qat`iy perpendikulyar bo`lishi kerak. OT uchlarining sifatini nazorat qilish “Biolam-R-4” yoki MB-9 mikroskoplari bilan nazorat qilinadi.
Elektroyoy payvand usuli: OT bu usulda ulash magistral optik kabellarni ulashda juda qo`l keladi, bundan tashqari ko`p tolali kabelni bir tolaliga o`tkazishda samarasi yaxshi. Payvandlab ulashda ulanmadagi yo`qotish – db ni tashkil qiladi. OT ni u usulda ulash uchun loyihada ishning bajarilish texnologiyasi, OT ni payvandlashga tayyorlash, OT ni payvandlash, payvandning sifatini tekshirish, payvandlangan joyni himoyalash va optik kabelni ulash kabilar ko`zda tutilishi kerak.
OT ni payvand uchun tayyorlash:

1. 
   Optik kabelning payvandlanuvchi uchlarini stolga bir-biriga parallel yotqizib bir xil turishini ta`minlash. Montaj vaqtida kabellar qobig`iga mufti patrubkasi va muftalar tutashgan joyga bir qavat sevilen o`rash kerak.