10-mavzu. Sanoat korxonalari xo’jalik faoliyati tahlilining xususiyatlari reja

7-jadval
Asosiy fondlardan foydalanishning samaradorlik darajasi tahlili

Ko’rsatkichlar	Belgilar	O’tgan yili	Hisobot yili	O’tgan yildagiga nisbatan farq, +, -
Hisobotda berilgan ma’lumotlar 1.Tovar mahsuloti, ming so’m	T.M.	20200	21120	+920
2.Sanoat ishlab chiqarishda qatnashadigan asosiy fondlarning o’rtacha yillik qiymati, ming so’m	SIAF	11420	11780	+360
3.O’rnatilgan asbob - uskunalar, dona	UAU	1470	1476	+ 6
4.Asbob - uskunalarning qiymati, ming so’m	AUK	4780	4640	-140
5.Jami bir yilda ishlangan stanoklar smenasi, ming	Ssm.	2680	2880	+200
6.Jami bir yilda ishlangan stanok – soat, ming	Ss.	17625	18274	+649
Hisoblangan ko’rsatkichlar 7.Bir asbob - uskunaning o’rtacha qiymati, ming so’m (4 : 3)	AUK UAU	3,2	3.1	- 0.1
8.Asbob - uskunalarning jami sanoat ishlab chiqarishida qatnashadigan asosiy fondlardagi ulushi, %	AUK SIAF	41.856	39.388	-2.468
9.Smenalik koeffitsient (5:3)	Ssm UAU	1.82	1.95	+0.13
10.Bir smenada asbob - uskunalar ishining davomiyligi (6:5)	Ss Ssm	6.57	6.34	-0.23
11.Bir stanok-soatga to’g’ri keladigan mahsulot miqdori, so’m (4:6)	TM Ss	1146.099	1135.740	+9.641
12.Fondlardan fydalanishning samaradorlik darajasi (1:2), so’m	TM SIAF	1.768	1.792	+0.024
13.O’rnatilgan bir so’mlik asbob - uskunalarga to’g’ri keladigan mahsulot miqdori (1:4), so’m	TM AUK	4.226	4.552	+0.325

Jadvaldagi ma’lumotlardan kurinib turibdiki, asosiy fondlardan foydalanishning samaradorlik darajasi xisobot yilida o’tgan yildagiga nisbatan 0,024 so’mga oshgan. Bunga asbob - uskunalardan foydalanishning samaradorlik darajasi o’tgan yildagiga nisbatan yaxshilanishi, ya’ni 0,326 so’mga o’sishi ijobiy ta’sir ko’rsatgan.

Misolimizda asbob - uskunalardan foydalanishning samaradorlik darajasi yaxshilanishi korxona bo’yicha asosiy fondlardan foydalanishning samaradorlik darajasi 0,128 so’mga o’sishiga olib keldi:
so’m.
Asosiy fondlarning aktiv qismi, ya’ni o’rnatilgan asbob - uskunalarning jami asosiy fondlardagi ulushi hisobot yilida o’tgan yildagiga nisbatan 2,468% kamayishi esa korxona bo’yicha asosiy fondlardan foydalanish bo’yicha samaradorlik darajasi 0,104 so’mga pasayishiga sabab bo’ldi:
so’m
Ikkala omil yig’indisi korxona bo’yicha asosiy fondlardan foydalanishning samaradorlik darajasi farqini beradi:
+ 0,128 – 0,104 = + 0,024 so’m.
Tahlilning keyingi bosqichida tovar mahsuloti hajmi o’zgarishiga asosiy fondlar qiymati o’zgarishi hamda asosiy fondlardan foydalanishning samaradorlik darajasi o’zgarishining ta’sirini aniqlash zarur.
Yuqorida qayd qilingan omillar tahlilning asosiy usullaridan biri bo’lgan integral usulida quyidagicha aniqlanadi:
1. Asosiy fondlar qiymatining o’zgarishi:
Misolimizda asosiy fondlar qiymati hisobot yilida o’tgan yildagiga nisbatan 360 ming so’mga ko’payishi mahsulot hajmi 640,8 ming so’mga ko’payishiga olib keldi:
+ 360 x 1,768 = = 636,5 + 4,3 = + 640,8 ming so’m.
2. Asosiy fondlardan foydalanish bo’yicha samaradorlik darajasining o’zgarishi:
Tahlil qilinayotgan korxonada asosiy fondlardan foydalanishning samaradorlik darajasi 0,024 so’mga oshgan. Bu, o’z navbatida, mahsulot hajmi 278,4 ming so’mga ko’payishga olib keldi:
+ 0.024 x 11420 = 274.1 + 4.3 = + 278.4 ming so’m.
Ikkala omilning yig’indisi tovar mahsuloti bo’yicha umumiy farqni beradi: + 640.8 + 278.4 = 920 ming so’m.
Tovar mahsuloti hajmi o’zgarishiga, yuqorida qayd qilingan omillardan tashqari, asbob-uskunalar tomonidan ishlangan stanok-soatlar o’zgarishi hamda bir stanok - soatga to’g’ri keladigan o’rtacha tovar mahsuloti miqdori o’zgarishi ham ta’sir ko’rsatadi.
3. Misolimizda stanok - soatlar o’tgan yildagiga nisbatan 649 soatga ko’payishi tovar mahsuloti 743,8 ming so’mga ko’payishiga olib keldi:
+ 649 x 1146.099 = + 743.8 ming so’m.
4. O’rtacha bir stanok - soatga to’g’ri keladigan mahsulot miqdori hisobot yilida o’tgan yildagiga nisbatan 9,641 so’mga ko’payishi tovar mahsuloti 176.2 ming so’mga ko’payishga olib keldi:
+ 9.641 x 18274 = 176.2 ming so’m.
Ikkala omilning yig’indisi tovar mahsuloti bo’yicha umumiy farqni beradi:
Q 743.8 Q 176.2 q Q 920 ming so’m.