10-mavzu. Tadbirkorlik faoliyati va uning shakllari. Tadbirkorlik kapitali va uning aylanishi

K _{= K =}^MD
^s ry» yoki ** s
^Kai
/r.= ^K-

V
J\

^{8,8 v}aIM

yoki

as
_K -Kl
^sig'

MD ‘
kapitaldan foydalanish samaradorligi ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi bilan asosiy kapital qiymati o‘rtasidagi aloqani aks ettirib, u o‘zaro bog‘liq ikki ko‘rsatkich - kapitaldan olinadigan samara (K_f) va mahsulotning kapital sig‘imi (K_uJ ko‘rsatkichlari bilan ifodalanadi. Milliy iqtisodiyot miqyosida asosiy kapitaldan olinadigan samara darajasi ishlab turgan asosiy kapitalning har bir so‘miga to‘g‘ri keladigan yalpi ichki mahsulot yoki miliiy daromadni, kapital sig‘imi darajasi esa ishlab chiqariigan milliy daromad yoki yalpi ichki mahsulotning bir so‘mi hisobiga asosiy kapital qiymatining to‘g‘ri kelishini tavsiflaydi:







K

c/7 m n i-f!

K...

K

sig 'Jcor.

K^
M •
Korxona miqyosida kapitaldan olinadigan samara darajasi asosiy kapitalning bir so‘mi evaziga korxona ishlab chiqaradigan mahsulot miqdori (M) bilan, kapital sig‘imi esa korxonada ishlab chiqarilgan mahsulotning (M) bir so‘m hisobiga qancha asosiy kapital qiymati to‘g‘ri kelishi bilan tavsiflanadi:
Korxonadagi mehnat vositalarining ayrim turlaridan foydalanish samaradorligi natural ko‘rsatkichlar yordami bilan aniqlanadi. Masa- lan, bir to‘quv dastgohida metr hisobida bir kunda to‘qilgan mato, bir avtomobilda bir kunda tonna hisobida tashilgan yuk va hokazo.
Asosiy kapital (fondlar) harakati aylanma kapital va muomala mablag‘lari harakati bilan uzviy bog‘liq. Shu sababli aylanma kapital va aylanma mablag‘lardan foydalanish samaradorligini aniqlash va uni oshirish omillarini ko‘rsatib berish muhim ahamiyatga ega.
Aylanma kapitaldan samarali foydalanishning umumlashuv- chi ko‘rsatkichi hisoblangan iqtisodiyot miqyosida mahsulotning materiai sig‘imi (M_sigI) mahsulot yaratishda iste’mol qilingan aylanma kapital qiymatining yalpi ichki mahsulot (YalM) yoki milliy daromadga (M_d) nisbati orqali aniqlanadi: