11- amaliy mashg‘ulot. O‘lchov vositalarini kalibrlash

Davlat metrologiya nazorati:

• 
  o‘lchov vositalarini tayyorlash, ta’mirlash, ularning ijarasi bilan shugullanish. ularni realizatsiya qilish
  
• 
  ularning holati va qo‘llanilishi (fizik o‘lchamlar birliklari etalonlarini, moddalar va materiallar tarkibi hamda xossalarining standart namunalarini, o‘lchov tizimlarini qo‘shgan xolda)
  
• 
  o‘lchovlarning bajarilish uslubiyotlarining ko‘llanilishi;
  
• 
  belgilangan metrologiya normalari va koidalariga rioya etilishi hamda akkreditatsiya qilingan metrologiya xizmatlari, markazlari, laboratoriyalari faoliyati ustidan amalga oshiriladi.
  

Zarur hollarda "O‘zstandart" karoriga binoan metrologiya tekshiruvi va nazoratning boshqa turlari va shakllari ham belgilanishi mumkin.


Nazorat savollari

1. 
   O‘lchash deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   O‘lchash natijasini topish usulini ko‘rsatib bering.
   
3. 
   Bevosita o‘lchash deb nimaga aytiladi?
   
4. 
   Bilvosita o‘lchash deb nimaga aytiladi?
   
5. 
   Bevosita baholash usuli ko‘rsatib bering.
   
6. 
   Nolga keltirish usuli ko‘rsatib bering.
   

Javoblar
1. O‘lchash deb, shunday solishtirish, anglash, aniqlash jarayoniga aytiladiki, unda o‘lchanadigan kattalik fizikaviy tajriba, ya‘ni eksperiment yordamida, xuddi shu turdagi, birlik sifatida qabul qilingan miqdori bilan o‘zaro solishtiriladi.
2. O‘lchash natijasi – o‘lchanayotgan kattalikning son qiymatini o‘lchash birligiga ko‘paytmasi tariqasida ifodalanadi:
Х = n(х),
bu yerda: X – o‘lchanadigan kattalik;
n – o‘lchanayotgan kattalikning qabul qilingan o‘lchov birligidagi son qiymati;
(х) – o‘lchash birligi.
6. Nolga keltirish usuli – bu ham o‘lchov bilan taqqoslash usulining bir turi hisoblanadi. Bunda kattalikning taqqoslash asbobiga ta‘siri natijasini nolga keltirish lozim bo‘ladi. Masalan, elektr qarshiligini qarshiliklar ko‘prigi bilan to‘la muvozanatlashtirib o‘lchash: