11 – Мавзу Фалсафа категориялари

АСОСИЙ ОНТОЛОГИК КАТЕГОРИЯЛАР

• Воқелик – бу бўлиб ўтган, содир бўлган реал нарса-ҳодисанинг мавжудлигидир.

• Имконият – бу ҳали мавжуд бўлмаган, лекин бўлиши, рўй бериши мумкин бўлган нарса - ҳодиса

• АСОСИЙ ОНТОЛОГИК КАТЕГОРИЯЛАР
• (имкониятлик – воқелик)

• Имконият ва воқеликнинг характеристкаси
• Имконият амалга ошгач, воқеликка айланади. Бунда:
• Воқелик – амалга ошувчи имконийлик;
• Имконият – потенциал (имкониятдаги) воқелик.
• Имконият реал мавжуд, лекин хусусият сифатида нрсаларнинг тегишли шароитларида
• бошқа бир нарсалардан келиб чиқиши ёки бошқача айтганда, сифатий ҳолат.

• Бирлик – нарса, ҳодиса, жараённинг такрорланмас томонлари, белги ва хусусиятлари

• Умумийлик – нарса, ҳодиса, жараённинг такрорланувчи томонлари, хусусият ва белгилари

• АСОСИЙ ОНТОЛОГИК КАТЕГОРИЯЛАР
• (бирлик - умумийлик)

• Бирлик ва умумийликнинг характеристкаси (тавсифи)
• Умумийлик категорияси қонун категоряси билан боғлиқ
• Умумийлик зарурийлик билан чамбарачс боғлиқ
• Умумийлик моҳият категоряиси билан боғлиқ
• Бирлик категорияси тасодифийлик ва ҳодиса категориялари билан чамбарчас боғлиқ

• МИҚДОР ВА СИФАТ

• Моддий оламнинг муҳим томонларини акс
• эттирувчи фалсафий категориялардир. Олам-
• даги нарса ва ҳодисалар доимо ўзгариб, ривож-
• ланиб боради, бу жараёнда нарсалар доимо
• пайдо бўлади, ўзгариб туради. Лекин бундан
• улар муайян мавжудлик шаклига эга эмас, мут-
• лақ беқарор ва уларни бир-биридан ажратиб
• бўлмайди, деган хулоса чиқмайди.

• Миқдор нарсанинг шундай муайянлигидирки, шу
• туфайли уни реал равишда (ёки фикран) бир
• жинсли қисмларга бўлиш ва бу қисмларни бир
• бутун қилиб тўплаш мумкин. Қисмлар ёки нарса-
• ларнинг бир жинслиги (ўхшашлиги, монандлиги)
• миқдорнинг фарқ белгисидир. Бир-бирига ўхша-
• майдиган нарсалар ўртасидаги тафовутлар си-
• фат характерига, бир-бирига ўхшаш нарсалар
• ўртасидаги тафовутлар эса миқдор характерига
• эгадир.

• Сифат нарса ва ҳодисаларнинг муайянли-
• гини таъминлайдиган, уларга барқарор-
• лик багишлайдиган хосса, хусусият ва
• белгилар йиғиндисидир. Сифат нарса-
• нинг умумийлигини, яхлитлигини, унинг
• нисбий барқарорлигини, бир-бирига ўхшаш-
• лиги ёки ўхшамаслигини ифодалайди.

• Миқдор предметнинг ҳажми, ўлчови,
• оғирлиги, ҳаракат тезлиги ва шу
• кабилар билан тафсифланади.

• Сифат нарсаларнинг ички ва ташқи
• муайянлиги бўлиб, унинг қатор хосса,
• белги, хусусиятлари бирлигини
• ифодалайди.

• Меъёр эса миқдор ва сифатнинг
• бирлиги, ўзаро боғлиқлигини
• ифодаловчи тушунчадир.

• МИҚДОР ВА СИФАТ ҚОНУНИНИ

• Миқдор ва сифат
• ўзгаришларининг
• ўзига хос хусусиятлари:

• Миқдор ўзгаришлари маълум вақтгача нарсаларга
• муҳим таъсир кўрсатмагани ҳолда, сифат ўзга-
• ришлари ҳодисаларни тубдан ўзгартириб, унинг
• бошқа ҳодисага айланишини тақозо қилади.

• Миқдор ўзгариш-
• лари доимо, сифат
• ўзгаришлари эса
• маълум бир
• даврда юз беради.

• Миқдор ўзгариш-
• лари аста секин,
• сифат ўзгаришлари
• эса анча тез, айрим
• ҳолатда тўсатдан
• содир бўлади.

• Сифат ўзгаришлари
• миқдор ўзгаришларига
• қараганда туб ўзгариш
• бўлиб ҳисобланади.