11 – Мавзу Фалсафа категориялари

Қонуният
Қонунинг характерли хусусиятлари
Қонун, қонуният, билиш
(қонуннинг умумий тавсифи)
Фарқли жиҳатлар
Қарама-қаршиликлар бирлиги ва кураши қонуни
Миқдор ўзгаришларининг сифат ўзгаришларига ўтиш қонуни
Инкорни
инкор қонуни

• Энг умумий қонун.
• Тараққиёт нима учун содир бўлади, деган саволга жавоб беради.
• Тараққиётнинг мактабини очиб беради.
• Умуман, тараққиёт жараёнини тавсифлайди.

• Энг умумий қонун.
• Тараққиёт қандай содир бўлади деган саволга жавоб беради.
• Тараққиётнинг механизмини очиб беради.
• Умуман, тараққиёт жараёнини тавсифлайди.

• Умумий қонун.
• Тараққиётнинг тенденцияси қанақа, деган саволга жавоб беради.
• Тараққиётнинг умумий тенденциясини очиб беради.
• Умуман, тараққиёт жараёнини тавсифлайди.

ТАРАҚҚИЁТ
РИВОЖЛАНИШНИНГ ҚОНУНЛАРИНИНГ УМУМИЙ ТАСНИФИ
Қарама-қаршиликлар бирлиги ва кураши қонунининг мазмуни шундаки, барча борлиқ қарама-қарши асослардан иборат, улар эса ягонадир, ўз табиатига кўра бир бирига қарама-қарши ва доимий курашда (масалан: кун ва тун, иссиқ ва совуқ ва х.к.). Қарама-қаршиликлар бирлиги ва кураши қонуни – барча борлиқнинг ҳаракатланиши ва ривожланишининг ички манбаи.
Гегелнинг қарама-қаршиликлар бирлиги ва кураши қонунига алоҳида ёндашуви
Ҳар бир жисм, ходиса иккита асосий сифатга эга – айнийлик ва фарқлар
Айнийлик – маъноси жисм (ходиса, ғоя) ўз ўзига тенг, яъни шу жисм айнан шу жисм. Айни дамда, жисмнинг ўзига айнан жисмда жисмдан ташқарига чиқишга, уни бузишга интилувчи нимадир мавжуд.
Қарама-қаршилик, ягона айнийлик ва фарқ ўртасидаги кураш жисмнинг ўзгаришга олиб келади (ўз ўзини ўзгартириш) – ҳаракат. Масалан: ўзига айнан жамият мавжуд, аммо унда шу жамият тор келувчи кучлар мавжуд; уларнинг кураши жамият сифатининг ўзгаришига, унинг янгиланишига олиб келади.
Курашнинг турли кўринишлари
Иккала томонга фойда келтирувчи кураш (мисол учун, мусобақа, унда ҳар бир томон бошқасига етиб олади ва ривожланишнинг янги сифат босқичига ўтади);
Бир томон доимий равишда иккинчи томон устидан ғалаба қозонувчи кураш, аммо ютқазган тараф сақланиб қолади ва ютган тараф учун «жунбушга келтирувчи» бўлиб қолаверади, шунинг натижасида, ютган тараф янги сифат босқичига ўтади.