11-mavzu: axborot va kommunikasiya Reja

25.3. Boshqaruvni tashkil etish va samaradorlik.

Unumdorlikni oshirishda boshqaruvni to’g’ri tashkil etish muxim axamiyatga ega. Tashkil etish jarayoni raxbariyat mexnat resurslari, materiallar, texnologiya, axborot va kishilarni kuyilgan maksadga erishish uchun birlashtiruvchi vositadir. Boshqaruvni samarali tashkil etish natijasida (ya’ni, tashkiliy jarayonlar sozlanganligi) resurslardan maqbul foydalanish, ijrochilar majburiyatini taksimlashda tushunmovchilik natijasida mexnat unumdorligi pasayishini kamaytirish, bulinmalar o’zaro ta’siri bo’zilishiga chek kuyishni ta’minlaydi. To’g’ri yulga kuyilgan tashkiliy jarayonlar mexnat unumdorligi ortishiga imkon beradi.

Unumdorlik boshqaruvining boshqaruv texnologiyasi, boshqaruv ishini loyixalashtirish va boshqaruv tashkiliy tizimi kabi unsurlari bilan uzviy bog’liqdir. Boshqaruvning samarali texnologiyasi mexnat unumdorligiga eng ko’p ta’sir ko’rsatuvchi omildir. Xozirgi paytda avtomatlashgan zavodlar, robot texnikasi, loyixalashtirishning avtomatlashgan tizimini qo’llovchi amerikalik va Yaponiya ishlab chikaruvchilari bozorning katta kismini egallab olmokdalar, chunki yukori sifatli maxsulotni raqobatdoshlariga nisbatan arzon narxda sotadilar.
Boshqaruvning tashkiliy tarkibi rahbariyat va barcha darajada unga bo’ysunuvchi hamda korxonaning asosiy tarkibiy bo’linmalari o’rtasidagi o’zaro munosabatni belgilaydi. Tarkib unumdorlikga ma’muriy-boshqaruv soniga bo’lgan nisbati orqali bevosita ta’sir etadi. Agar korxona o’z faoliyatiga salbiy ta’sir ko’rsatmay boshqaruvchilar sonini qisqartirsa, unumdorlik yuqori bo’ladi. Tashkilot tarkibi uncha yaqqol namoyon bo’lmaydigan yo’l bilan ham unumdorlikka ta’sir qiladi. Masalan, mutaxassis va olimlar yukoridan kat’iy berilgan buyrukka salbiy munosabatda buladilar. Bunda ular o’z mexnati natijasidan konikmaydilar va ular mexnati uncha unumli bulmaydi. Ijodiy yondashuvni talab etuvchi tarkibga ega tashkilotlar rakobat rakobat kurashida kengrok imkoniyatlarga ega buladilar. Jaxon bozoriga o’z vaktida masalan, zamonaviy kompyutr bilan ish olib borish bu daromadlarni keskin ko’paytirish va unumdorlikni oshirish demakdir. Kichik korxona ba’zan yirik korxonaga nisbatanmasaralirok buladi. Korxona samarali ishlashi uchun biror vazifani bajarish biror aniq kishi yoki bulinmaga topshirilishi va unga mos vakolatlar berilishi lozimligi tajribadan ma’lum. Unumdorlikni javob beruvchi biror shaxs yoki guruxga berilgan vakolat doirasiga mablaglarni sarf qilish xukuki xam kirishi kerak.