14-ma`ruza. Ishlab chiqarish omillari. (Kapital qo`yilmalar va kapital bozori. Mehnat bozori va korxonalarda mehnat resurslaridan foydalanish.) Reja

14.10-rasm. Ishchi kuchiga talab bilan ish haqi o`rtasidagi bog`liqlik.

(1) va (3) tenglikdan foydalanib quyidagi munosabatni yozamiz.

tenglikning ikkala tomonini chekli mahsulot ga bo`lamiz. Natijada quyidagini olamiz:
. (4)

4. 
   - munosabatning chap tomoni ish haqi stavkasining bir birlik mahsulot ishlab chiqarish uchun ketgan mehnat sarfiga ko`paytirilganiga teng, ya`ni bu ishlab chiqarishning chekli xarajatidir.
   

Tarmoq bo`yicha mehnat bozorini ko`rib chiqamiz. Umumiy bozor talabi tarmoqdagi firmalar talablari yig`indisi bilan aniqlanadi (16.4-rasm).


14.11-rasm. Tarmoq mehnat bozori.

Umumiy taklif takliflar yig`indisidan iboratdir.

Bu erda -ishchi uchun sarflanadigan qo`shimcha xarajat, ya`ni, ish haqi.
Mehnat qilish va dam olish o`rtasidagi bog`liqlik. Har bir ishchi oldidagi masala, bu qancha ishlab, qancha dam olish muammosidir. Agar sutkada 24 soat bo`ladigan bo`lsa, ishchi 24 soat ishlasa, u so`mga teng bo`lgan maksimal daromad olish mumkin (16.5-rasm).




14.12-rasm. Ish vaqti va dam olish o`rtasidagi bog`liqlik

Agar u ishlamasa, uning maksimal dam olishi bir sutkaga, ya`ni, 24 soatga teng bo`ladi. Ishchining "daromad va bo`sh vaqti" byudjet chizig`ini chizig`i orqali ifodalash mumkin. Ma`lumki, ishchi har doim sutkasiga 24 soat ishlayvermaydi. Ishchining ishlash vaqti va dam olish vaqtidan bog`liq naflik funktsiyasini quyidagicha yozamiz:

, (5)
bu erda - naflik funktsiyasi; - dam olish vaqti; - ish vaqti.
Demak, ishchi sutkadagi 24 soatni ish vaqtiga va dam olish vaqtiga shunday taqsimlashi kerakki, natijada u maksimal naf olsin:
. (6)
Quyidagi shart bajarilganda: . (7)

Ushbu masalaning optimal echimini grafik orqali aniqlaymiz (16.6-rasm).