14-ma`ruza. Ishlab chiqarish omillari. (Kapital qo`yilmalar va kapital bozori. Mehnat bozori va korxonalarda mehnat resurslaridan foydalanish.) Reja

14.13-rasm. Naflik funktsiyasini maksimallashtirish.

Rasmdan ko`rish mumkinki, masalaning echimi muvozanat nuqta orqali aniqlanishi mumkin. Naflik funktsiyasining befarqlik chizig`i byudjet chizig`ini nuqtada kesib o`tadi. Optimal echimga ko`ra, dam olish vaqti soatga teng, ish vaqti . Ishchining bir soatlik ish haqi so`mga teng bo`lsa, uning umumiy daromadi quyidagicha topiladi:

. (8)
U holda byudjet chizig`i yotiqligi ish haqiga teng bo`ladi.
. (9)
Ishchi naflik funktsiyasini maksimallashtiradi, agar bo`sh vaqt bilan daromadni chekli almashtirish normasi ish haqi ga teng bo`lsa, .Faraz qilaylik, ish haqi stavkasi dan ga oshdi. Byudjet chizig`i holatidan holatga siljiydi (14.13-rasm).


14.15- rasm. O`rnini bosish samarasi va daromad samarasi, 0t<sub>0</sub>, 0t<sub>1</sub>,
0t<sub>2</sub> lar bo`sh vaqt, t₀N, t₁N va t₁N lar ish vaqti.

Agar biz byudjet chizig`iga parallel bo`lgan va befarqlik chizig`i bilan kesishadigan byudjet chizig`ini o`tkazsak, daromad va o`rnini bosish samarasini aniqlashimiz mumkin.

O`rnini bosish samarasi bo`sh vaqtni qisqarishi va ish vaqtining ortishi natijasida daromadning o`sishi bilan ifodalanadi, ya`ni, ma`lum miqdordagi bo`sh vaqt ish vaqti bilan almashtiriladi. 7-rasmda bu dan ga siljishini ifodalaydi, ya`ni, ish vaqti dan gacha oshadi. Lekin, daromadning ortishi bilan birga dam olishning - shaxsning ma`naviy o`sishi uchun kerak bo`ladigan bo`sh vaqtning ham qimmati oshadi. Daromad samarasi (bo`sh vaqtning ortishi) teskari yo`nalishda bo`lib, u oraliq bilan ifodalanadi . Natijaviy o`zgarish oraliqqa teng.
Ish haqining bunday o`sishida o`rnini bosish samarasi daromad samarasidan yuqori bo`ladi. Bundan shu kelib chiqadiki, birinchidan, ish haqining o`sishi, ish vaqtini ortishiga olib keladi; ikkinchidan, individual shaxsning mehnat taklifi musbat yotiqlikka ega (14.15-rasm).