14-маввзу. O‘zgarmas tok dvigatellari
Download 180.43 Kb. Pdf ko'rish
|
14-мавзу
|
14-маввзу. O‘zgarmas tok dvigatellari 5.3.1. O‘zgarmas tok dvigatelining tuzilishi va ishlash printsipi O’zgarmas tok dvigatelning tuzilishi generatornikidan farq qilmaydi, ya’ni qo’zg’almas qismi – stator: stanina, bosh va qo’shimcha qutblar, qo’zg’atish chulg’ami, cho’tkalari, podshipnik qalqonlari va boshqa yordamchi qismlardan iborat (5.3.1-rasm). Asosiy qutblar mashinaning asosiy magnit oqimini hosil qiladi. Qo’shimcha qutblar esa mashinaning cho’tkalari joylashgan o’qi, ya’ni geometrik neytral ko’ndalang o’qi bo’yicha yuklama tokiga proportsional ravishda o’zgaradigan magnit maydonini hosil qilib, cho’tkalarning kommutatsiyani yaxshilaydi. Aylanadigan qismi - yakor: yakor chulg’ami, kollektor, ventilyator, podshipnik, val va boshqa yordamchi qismlardan iborat (5.3.1-rasm). Yakorning o’zagi uyurma toklar tufayli hosil bo’ladigan isroflarni kamayatirish maqsadida qalinligi 0,5 mm bo’lgan elektrotexnik po’lat listlardan yig’iladi. O’zgarmas tok dvigatellarining ishlash printsipi magnit maydoniga joylashtirilgan tokli o’tkazgich orasida o’zaro ta’sir kuchi vujudga kelishiga asoslangan. 5.3.1-rasm O’zgarmas tok dvigateli: 1 – yakor; 2-qutb o’zagi; 3 – qutb chulg’ami; 4 – stator; Agar o’zgarmas tok mashinasi o’zgarmas tok energiya manbaiga ulansa, mashinaninng qo’zg’atish chulg’amidan va yakor chulg’amidan toklar o’tadi. Yakor toki asosiy maydon bilan ta’sirlashib yakor valida aylantiruvchi elektromagnit moment hosil bo’ladiva mashina dvigatel sifatida ishlaydi, ya’ni tarmoqdan elektr energiyani olib uni mexanik energiyaga aylantiradi. O’zgarmas tok mashinasi generator rejimida ishlaganida kollektor va cho’tkalar to’g’rilagich vazifasini bajaradi. Dvigatel sifatida ishlaganida esa, kollektor va uning sirtiga tegib turuvchi cho’tkalarni, o’tkazgichlaridan o’zgaruvchan tok o’tuvchi yakor chulg’amini o’zgarmas tok tarmog’i bilan bog’lovchi chastota o’zgartirgich vazifasini bajaradi. Qutblarning berilgan ishorasida va yakor aylanishining ma’lum yo’nalishida yakor chulg’amidagi EYUK ning yo’nalishi generator va dvigatel rejimlarida ishlaganida bir xil bo’lib, yakor chulg’ami tokining yo’nalishi har xil bo’ladi. SHu sababdan o’zgarmas tok dvigatel yakorining magnit maydoni generator rejimdagiga nisbatan yo’nalishi teskari bo’lib, yakor reaktsiyasi ham teskari ta’sir qiladi, ya’ni: 1) cho’tkalar geometrik neytralda bo’lganida ko’ndalang yakor reaktsiyasi asosiy magnit maydonini qutb o’qidan o’ng tomonida susaytiradi, uning chap tomonida esa, kuchaytiradi; 2) cho’tkalar yakor aylanishi tomonga siljigan bo’lsa, yakorning bo’ylama magnit yurituvchi kuchi ham vujudga keladi, agar cho’tkalar teskari tomonga siljigan bo’lsa, bu magnit yurituvchi kuchi bo’ylama magnitsizlovchi ta’sir qiladi. Odatda, o’zgarmas tok mashinasida cho’tkalarni yakor aylanishiga teskari tomonga siljitiladi, bu holda magnit yurituvchi kuchi magnitsizlovchi ta’sir qilib, yakor aylanish chastotasini o’zgartiradi. O’zgarmas tok dvigatellarining istalgan rejimdagi ishini momentlarining va EYUKlarining muvozanat tenglamalari belgilaydi. O’zgarmas tok dvigatelda asosiy maydon va yakor chulg’amining tokli o’tkazgichlari o’zaro ta’sirlashuvi natijasida hosil bo’ladigan elektromagnit moment yakorni aylanma harakatga keltiradi va uni aylantiruvi moment deyiladi. Uning kattaligi quyidagi ifodadan aniqlanadi: (5.3.1) bu yerda: , − tegishlicha yakor chulg’amining o’tkazgichlari va parallel shoxobchalari sonlari; – mashinaning juft qutblar soni; − berilgan mashinaning konstruktsiyasiga bog’liq bo’lgan o’zgarmas kattalik; – mashinaning natijaviy magnit oqimi. O’zgarmas tok dvigatel momentlarining muvozanat tenglamasi quyidagicha yoziladi: , (5.3.2) bunda − dinamik moment. Bu momentning «+» ishorasi – rotor tezlanishda bo’lganida va «-» ishorasi esa rotor aylanishi sekinlashganda qabul qilinadi. (5.3.2) tenglamadan o’zgarmas tok dvigatelning istalgan rejimdagi ishida uning aylantiruvchi va tormozlovchi momentlari miqdor jihatdan o’zaro teng va yo’nalishi jihatdan qarama-qarshidir, degan xulosa kelib chiqadi. Barqarorlashgan ish rejimda o’zgarmas tok dvigatel aylanish chastota bilan ishlaydi, demak, bu rejimda , shuning uchun (5.3.2) ifoda quyidagicha yoziladi: (5.3.3) O’zgarmas tok dvigatelning yakori magnit maydonda aylanganida yakor chulg’ami o’tkazgichlarida, elektromagnit induktsiya qonuniga muvofiq, EYUK vujudga keladi. Uning qiymati quyidagi ifoda bilan aniqlanadi: , (5.3.4) bunda – berilgan mashina uchun o’zgarmas bo’lgan kattalik; − yakorning aylanish chastotasi. Bu EYUK ning yo’nalishi yakor chulg’ami toki yo’nalishiga qarama-qarshi bo’ladi, demak, yakor zanjiri uchlariga berilgan kuchlanish ga ham teskari yo’nalgan bo’ladi. Shuning ucnuno’zgarmas tok dvigatel yakor chulg’amining EYUK Download 180.43 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|