15-bob. Reklama faoliyatining asosiy turlari

Tovar belgilaridan vitrinada mustaqil blikfang sifatida foydalanish mumkin. 
Ular shuningdek, tovar kompozitsiyasiga grafik to‘ldiruvchi bo‘lib xizmat qiladi. 
Ulardan foydalanishning turli variantlarida ularni doimo ushbu korxona tovarlari 
yonida joylashtirish lozim. Tovar belgisi yiriklashtirilgan bo‘lishi mumkin 
(kompozitsiya echimiga qarab). 
Tovar va firma belgilari tasdiqlangan namunalarga aniq mos kelishi va yuqori 

---

321 
badiiy darajada bajarilishi lozim. 
Vitrinalarni bezatish uchun yordamchi materiallar sifatida kapron ip, 
to‘g‘nag‘ichlar, mix, oyna, reyka (yupqa va ensiz uzun taxtacha), sim, karton, fanera 
va chilvir foydalaniladi. 
Kapron ip yordamida vitrinada ilish va tortish ishlari bajariladi. 
Tovarni mahkamlash uchun dekorator to‘g‘nag‘ichlardan foydalanadi. 
Kanselyariya to‘g‘nag‘ichlari oson egiladi va shu bilan birga yog‘ochga oson kiradi, 
ular bilan tovar va dekorativ elementlar mahkamlab qo‘yiladi. Tikuvchilar 
to‘g‘nag‘ichlari yordamida matolar biriktiriladi, tikuvchilik mahsulotlari va boshqalar 
qadab qo‘yiladi. 
Turli o‘lchamdagi va kesimdagi mixlar inventar va tovar ilib qo‘yish uchun 
foydalaniladi. Mayda mixlarning yordamida mato romga tortiladi. 
Oyna yoki shift sifatida, yoki dekorativ fon sifatida foydalaniladi. U 
to‘rtburchak, uchburchak, doira shaklida qirqiladi, chetlari silliqlanadi. Ba’zida oyna 
bir tomonidan moybo‘yoq yoki nitrobo‘yoq bilan bo‘yaladi. 
Reyka tovar mahkamlab qo‘yiladigan ilgaklar tayyorlash uchun foydalaniladi. 
Ingichka sim yoki 2,5-3 mm kesimli metall novda bilan trikotaj va tikuvchilik 
mahsulotlarini namoyish etish uchun konturlar yasaladi. Uch millimetrli alyumin 
novda yordamida dekorator ichkiyim uchun oddiy takgliklar, oyoq kiyimi uchun 
poshna qo‘yiladigan moslamalar tayyorlanishi mumkin. 
Bo‘yalgan karton gul (kashta) tikilgan mahsulotlar yoki tikuvchilik mahsulotlari 
ichiga solish uchun material bo‘lib xizmat qiladi. Zichlashtirilgan kartondan byustlar 
va yarim manekenlar yasaladi. Nay shaklida o‘ralgan va qisqich yoki to‘g‘nag‘ich 
bilan mahkamlangan karton zig‘ir tolasidan to‘qilgan donabay mahsulotlar yoki mato 
uchun karkas, oyna uchun tirgak, shlyapalar uchun tayanch sifatida foydalaniladi. 
Fanera va qalin kartondan shim, erkaklar ko‘ylagi va yubkalar ichiga solinadigan 
qirqimlar yasaladi. 
Vitrinalarni bezatishda bundan tashqari, qirindi, shag‘al, marmar uvog‘i, oyna 
parchalari kabi materiallar ham foydalaniladi. Masalan, bezakchining g‘oyasi va 
namoyish etiladigan tovarlarga qarab, vitrina poliga rangli qirindi, qum, chig‘anoqlar 

---

322 
sepiladi; yangi yil vitrinalari singan archa o‘yinchoqlari parchalari, mayda zarqog‘oz 
bo‘laklari bilan bezatiladi. 
YAngilik tovarlarga e’tiborni jalb qilish maqsadida, shuningdek, syujetli 
vitrinalarni bezatishda dinamik moslamalar qo‘llanadi. Bu tovarlar uchun turli 
aylanadigan tagliklar, harakatlanadigan qo‘g‘irchoqlar, tebranadigan dekoratsiyalar 
va h.k. 
Tovarlarni reklama uchun ko‘rsatishda dinamik moslamalar, xuddi butun 
inventar kabi, tovarlarni yorqinroq va ifodaliroq namoyish etish maqsadlariga xizmat 
qiladi. SHu sababli turli aylanadigan disklarda, harakatlanuvchi maydonchalarda 
dekorativ elementlarni emas, balki tovarning o‘zini ko‘rsatish lozim bo‘lib, makon 
bo‘ylab harakatlanishi tufayli tovar yanada ko‘zga tashlanadigan bo‘ladi, bu esa 
xaridorga tovarni har tomondan tomosha qilish imkonini beradi. 
Yorug‘lik effektlari: shu’la, o‘chib-yonadigan nur, ranglar almashinishi, 
aylanuvchan nurqaytargichlar, soyalar, ko‘zguda aks ettirish vositasida yorug‘likni 
kuchaytirish, nurni tovar joylashgan erdagi bir nuqtaga to‘plash yordamida qiziqarli 
vitrina yaratish mumkin. Ko‘zgular yordamida yaqin va uzoq sahna effektini yaratish 
mumkin. 
Boshqa bir usul – havo harakatlaridir. Havo oqimi eksponatlarning aylanma 
yoki tebranma harakatini yaratishdir. Eksponatlarning «jonli» harakati – vitrinadagi 
eng samarali harakat shaklidir. 
Harakat shakllari turlicha bo‘lishi mumkin. Illyuzor (xayoliy) harakat bu – 
dinamik reklamaning shunday turiki, bunda tovarni va unga yo‘ldoshlik qiladigan 
plastik elementlarni (grafika, fotosurat, tagliklar, manekenlar) joylashtirish harakat 
illyuziyasini yaratadi, xaridorni o‘z nigohini bir predmetdan boshqachiga 
ko‘chirishga majbur qiladi. Bunday samarani tovarlarning turli rangdagi 
uyg‘unlashuvi, shuningdek, ularning fakturasi va naqshlari ham berishi mumkin.