15-ma’ruza. Mavzu. Dumalash va sirpanish podshipniklari. I. Mа`ruzа rеjаsi

podshipniklar; 
2) val o’qi bo’ylab ta’sir etuvchi kuchlarni qabul qilishga mo’ljallangan tirak 
podshipniklar; 
3) val o’qiga tik bo’lgan kuch bilan bir vaqtda uning o’qi bo’ylab yo’nalgan 
kuchlarni ham qabul qilishga mo’ljallangan radial–tirak podshipniklar. 
Dumalash podshipniklari orasida tuzilishi jihatidan eng oddiysi va arzoni sharikli radial 
podshipniklardir. Ular kichik qiymatli, o’q bo’ylab yo’nalgan kuchni ham qabul qilish bilan 
birga, ish jarayonida vallarning ma’lum darajada egilishidan ortiqcha shikastlanmaydi. Shuning 
uchun mashinasozlikda bunday podshiniklardan keng foydalaniladi. Tayanchga tushadigan kuch 
katta bo’lgan hollarda rolikli podshipniklar ishlatish tavsiya etiladi. 
Ignasimon roliklardan foydalanish podshipnikning diametr bo’ylab o’lchamini 
kichraytirishga imkon beradi. 
Dumalash podshipniklari yuklanish qobiliyati bo’yicha etti seriyaga bo’linadi: o’ta yengil, 
muhim yengil, yengil, yengil keng, o’rta, o’rta keng va og’ir; aniqlik klassi bo’yicha: 0 –normal, 
6-oshirilgan, 5-yuqori, 4-muhim yuqori va 2-o’ta yuqori.
Har bir podshipnikning raqam va harflardan tuzilgan shartli belgisi bo’ladi. Bu belgining 
o’ng tomonidagi birinchi ikki raqam podshipnikning ichki diametrini ko’rsatadi. Ichki diametri 
20 dan 495 mm gacha bo’lgan podshipniklar uchun bu raqamlar ichki diametrning 5 ga 
bo’linganiga teng qilib olingan, ya’ni bunday podshipniklar ichki diametrining haqiqiy qiymatini 
topish uchun keltirilgan ikki raqamni 5 ga ko’paytirish kerak. 
O’ng tomondan uchinchi raqam podshipnikning qaysi seriyali ekanligini bildiradi. Bunda 
yengil seriya 2, o’rtacha seriya 3, og’ir seriya esa 4 bilan belgilanadi. Masalan, ichki diametri 50 
mm bo’lgan sharikli podshipnik 210 bilan belgilangan bo’lsa, engil seriyali, 310 bilan 
belgilangan bo’lsa, o’rtacha seriyali, 410 bilan belgilanganda esa og’ir seriyali ekanligi 
tushuniladi. 
Shartli belgining o’ng tomondan to’rtinchi raqami podshipnikning turini, beshinchi va 
oltinchi raqamlari esa podshipnikning tuzilishidagi alohida xususiyatlarni ifodalaydi. Shartli 
belgining oldida uchrashi mumkin bo’lgan harflar aniqlik klassini ko’rsatadi. Agar belgining 
oldida harf bo’lmasa, aniqlik klassi normal deb tushuniladi. 
Dumalash podshipniklari, asosan, to’rtta detaldan: sirtqi va ichki halqalar, separator va 
dumalaydigan elementdan tuzilgan bo’ladi. Detallari juda mustahkam, podshipniklar uchun 
mo’ljallangan maxsus po’latdan yasaladi. So’nggi yillarda dumalaydigan detallarning hamda 
separatorning AG–4V stekloplastdan, tekstolitdan va kaprondan tayyorlanganligini uchratish 
mumkin bo’lib koldi. Bunday detallarga ega bo’lgan podshipiiklar shovqinsiz ishlaydi va 
dinamikaviy kuchlarning salbiy ta’siri deyarli sezilmaydi. 

---

15.2-rasm. Podshipnikdagi shariklarga tushadigan yuklama.