15-ma’ruza. Mavzu. Dumalash va sirpanish podshipniklari. I. Mа`ruzа rеjаsi

---

15-MA’RUZA. 
MAVZU. DUMALASH VA SIRPANISH PODSHIPNIKLARI. 
I. Mа`ruzа rеjаsi: 
1. Dumalash podshipniklarini turlari va shartli belgilanishi.
2. Dumalash podshipniklarini tanlash va ularning xizmat muddatini aniqlash. 
II. Tayanch so’z va iboralar: 
Dumalash podshipnigi, sharik, ichki va tashqi halqa, separator, seriya, aniqlik klassi.
III. Mаqsаd: 
Dumalash podshipniklarini tanlash va ularning xizmat muddatini aniqlashni o’rganish. 
Umumiy hоlаtlаr. 
Ma’lumki, sirpanish podshipniklarining asosiy kamchiliklaridan biri ishqalanish 
koeffisientining nisbatan kattaligidir. Dumalash podshipniklarida sirpanib ishqalanish o’rniga 
dumalab ishqalanishning mavjudligi ishqalanishga sarflanadigan quvvatni keskin ravishda 
kamaytirishga imkon beradi, ya’ni bu podshipniklarning foydali ish koeffisienti yuqori bo’ladi. 
Shuning uchun hozirgi vaqtda vallarning tayanchlari sifatida, asosan, dumalash podshipniklari 
ishlatiladi. Dumalash podshipniklarining tuzilishi ularni standartlashtirilgan mahsulot sifatida 
ko’plab ishlab chiqarishga imkon beradi. 
15.1-rasm. Dumalash podshipniklarining asosiy turlari: 1-sharikli; 2-sharikli sferik; 3-sharikli 
radial-tirak; 4-rolikli radial; 5-rolikli radial-tirak; 6-rolikli sferik; 7-ignali radial; 8-sharikli tirak. 
Bu esa mahsulotning tannarxini kamaytiradi. Bulardan tashqari, dumalash podshipniklarida 
yana quyidagi afzalliklar ham bor: 
1) ishqalanish kuchi va undan hosil bo’ladigan issiqlik miqdori kichik, vallarning aylana 
boshlashi uchun zarur bo’lgan qo’zg’atish momenti sirpanish podshipniklaridagiga qaraganda 
bir necha marta (5–10 marta) kichik; 
2) sarflanadigan moy miqdori kam; 
3) uzunlik bo’yicha o’lchami sirpanish podshipniklarinikiga qaraganda birmuncha qisqa; 
4) rangli metall ishlatishni talab etmaydi. 

---

Dumalash podshipniklarining asosiy kamchiligi shuki, ularning dinamikaviy kuchlar 
ta’siriga bardosh berish xususiyati past, yuklama qabul qiladigan yuzasining kichikligi tufayli bu 
yuzada katta qiymatli kontakt kuchlanish hosil bo’ladi. Bu esa podshipnikning ishlash davrini 
qisqartiradi. 
Hozirgi vaqtda 1000 xildan ortiq dumalash podshipniklari ishlab chiqariladi va bundagi 
prosesslar avtomatlashtirilgan. 
Ishlab chiqarilayotgan podshipniklarning sirtqi diametri 1 mm dan to 2,6 m gacha, og’irligi 
esa 0,5 g dan 3,5 t gacha yetadi. Bu podshipniklar, dumalaydigan detallarining tuzilishiga qarab, 
sharikli va rolikli turlarga bo’linadi. Shu bilan birga, rolikli podshipniklar roliklarining rasmiga 
qarab, uzun va qisqa rolikli; konussimon rolikli; bochkasimon rolikli; ignasimon rolikli 
podshipniklarga bo’linadi. Bundan tashqari, dumalash podshipniklarining hap bir turi qabul qila 
oladigan kuchlarning yo’nalishiga qarab, quyidagi uch turga bo’linadi (15.1-rasm): 
1) val o’qiga tik yo’nalgan kuchlarni qabul qilishga mo’ljallangan radial