15-ma’ruza. Mavzu. Dumalash va sirpanish podshipniklari. I. Mа`ruzа rеjаsi

O’zgaruvchan rejim bilan ishlaydigan vallar uchun podshipnik tanlashning o’ziga 
xos xususiyatlari 
Ayrim hollarda podshipniklardagi nagruzka hamda tezlikning qiymati vaqt oralig’ida 
o’zgarib turadi (masalan, yuk ko’tarish mexanizmlaridagi barabanlar o’rnatilgan podshipniklar). 
Bunday hollarda podshipnikka ta’sir etuvchi nagruzka sifatida ish rejimini inobatga olib topilgan 
ekvivalent nagruzka qiymatidan foydalaniladi. Ekvivalent nagruzka ta’siridan podshipnikning 
xizmat muddati mavjud sharoitda ta’sir etayotgan haqiqiy nagruzkalarda ishlayotgan podshipnik-
ning xizmat muddati bilan bir xil bo’ladi. Boshqacha qilib aytganda, har xil miqdorda o’zgarib 
turgan nagruzkalar ta’siri jihatidan bir xil bo’lgan o’rtacha nagruzka bilan almashtiriladi. 
Agar ta’sir etayotgan nagruzkaning o’zgarish qonuniyati chiziqli bo’lsa, ekvivalent 
nagruzkani quyidagicha aniqlash mumkin: 
min
max
2
3
ýêâ
Q
Q
Q


Agar vaqt o’tishi bilan nagruzka miqdorining hamda tezlikning o’zgarib turishi deyarli 
ixtiyoriy ravishda sodir bo’lsa, ekvivalent nagruzkaning qiymatini quyidagicha topish mumkin: 
3
3
3
1
2
3
1
...
,
i
i
ýêâ
i
Q L Q L
Q L
Q
L

 


bu yerda Q
i
aylanishlar chastotasi L
i
bo’lgan holatda ta’sir etayotgan yuklama (nagruzka) 
miqdori; 
1
i
L

aylanishlar sonining umumiy qiymati: 
1
2
1
...
i
i
L
L
L
L


 

Umumiy hоlаtlаr. 
Podshipniklar val hamda o’qlarning shiplariga o’rnatilib, tayanch vazifasini o’taydi. Ular o’q 
yoki valga qo’yilgan radial va o’q bo’yicha yo’nalgan kuchlarni qabul qiladi hamda aylanish o’qining 
berilgan holatini saqlaydi. Mexanizmning foydali ish koeffisientini kamayib ketishdan caqlash uchun 
podshipniklardagi ishqalanishga sarflanadigan quvvatni iloji boricha kamaytirishga harakat qilish zarur. 
Mashinaning ishlash qobiliyati va chidamliligi podshiniklarning sifatiga ko’p jihatdan 
boqliq. Shuning uchun podshipniklar tanlash va ish jarayonida ularni kuzatib turish masalalariga 
alohida e’tibor berish lozim. 
Podshipniklar ishqalanish turi va qabul qilayotgan yuklamaning turiga qarab tasniflanadi.
Aylanayotgan val yoki o’q shiplari podshipniklarda ishqalanadi. Ana shu ishqalanishning 
turiga qarab, podshipniklar sirpanish podshipniklari bilan dumalash podshipniklariga 
bo’linadi. 
Sirpanish podshipniklarida sirpanib ishqalanib, dumalash podshipniklarida esa dumalab