15-ma`ruza. Polimerlar kimyosi reja: Polimerlar, plastmassa, ularning olinishi, xossalari va ishlatilishi

Zanjirning uzilishi: O`sayotgan zanjir o`ziga o`xshash zanjir bilan to`qnashib 
2 xil uslub- mexanizmda, rekombinasiya yoki disproporsiyalanish jarayonida 
faolligini yo`qotadi. 
Rekombinasiya: 

---

C O CH
2 
CH CH
2 
CH CH CH
2 
CH CH
2 
O C 
O 
Cl 
Umumiy ko`rinishda: 
Cl Cl 
Cl 
O 
R
i 
~ M * +* M ~ R
i 
⎯
К
⎯
уз
→ R ~ ММММ ~ R
i 
Polimerlanishning elementar o`sish va uzilish jarayonlarining tezligi va 
doimiysi monomerning kimyoviy tabiati, ya'ni tarkibi va tuzilishiga shuningdek 
reaksiyaning haroratiga ham bog`liq. 
Zanjir uzatilishi: o`sayotgan zanjirning radikali reaksiya borayotgan 
muhitdagi erituvchi, qo`shilma yoki, ba'zan, monomer molekulasiga to`qnashib faol 
markazni uzatib yuborishi mumkin. 
Xloroform, dixloretan kabi oson radikal hosil qilib parchalanadigan
eritmalarda uzatilish jarayoni ancha tez ketadi va makromolekulalarning juda katta, 
uzun bo`lishiga imkon bo`lmaydi. Bulardan tashqari hozirgi vaqtda zanjir uzatuvchi 
moddalar hosil bo‘layotgan polimerlarning molekulyar massasi va polidispersligini 
boshqarish maqsadida izopropil, izobutil spirtlari va allil birikmalaridan allilbenzol, 
allilkaprolaktamlar ham qo‘llanilmoqda. 
Misol tariqasida N-vinilkaprolaktamni erituvchi hamda zanjir uzatuvchi 
sifatida qo‘llanilgan izobutil spirit ishtirokidagi radikal polimerlanishni keltirish 
mumkin: 
I-bosqich: 
Initsiirlanish 
yoki 
zanjirning 
hosil 
bo‘lish 
bosqichi: 
azoizobisizobutironitril initsiatorini erkin radikalga parchalanishi 
CH
3 
CH
3 
CH
3 
40-70
0 
. 
CH
3 
C 
CN 
N=N 
C 
CH
3 
CN 
C 
2CH
3 
C 
+ 
N
2 
CN 
va monomеrning qo‘shbog‘i bilan birikishi bilan boradi