16-mavzu. Yo‘l tarmog’i transport jarayoni infratuzilmasielementi sifatida

4-jadval
Avtomobil yo‘llarining tavsifiy belgilari

Avtomobil yo‘li klassi	Avtomobil yo‘li kategoriyasi	Harakat tasmalarining umumiy soni	Harakat tasmalarining eni, m	Markaziy ajratuvchi tasma	Avtomobil yo‘li bilan velosiped va piyodalar yo‘lagining kesishmasi	Temir yo‘l va tramvay liniyalari bilan kesishmasi	Yo‘lga bir xil sathda birikish
Avtomagistral	1 A	4 va ko‘p	3,75	SHart	Har xil sathda	Har xil sathda	Yo‘l qo‘yilmaydi
Tezyurar yo‘l	1 B	4 va ko‘p	3,75				To‘g‘ri yo‘nalishda kesishishsiz yo‘l qo‘yiladi
Odatdagi yo‘l turi	1 V	4 va ko‘p	3,75		Svetoforli boshqaruvda bir xil sathda kesishishga ruxsat beriladi
	II	4	3,5				Yo‘l qo‘yiladi
		2 yoki 3	3,75	Talab etilmaydi	Bir xil sathda kesishishga ruxsat beriladi
	III	2	3,5
	IV	2	3,0			Bir xil sathda kesishishga ruxsat beriladi
	V	1	4,5 va ko‘p

Transport tarmog’i uchastkalarining yuk oqimlarini o’tkazish qobiliyatlarini bosqichma-bosqich rivojlantirish sxemalari.

Transportning farqli sifatlaridan biri uchastkaning o’tkazish qobiliyatini oshirishga talabning to’xtovsiz o’sishi hisoblanadi va uning tashish quvvatini oshirish qisqa vaqtda (sakrash shaklda) bo’lishi mumkin. Tashish quvvatini oshirishining optimal sxemasini o’rnatish muammosi transport fanining markaziy masalalaridan biri hisoblanadi.
Transport liniyalarini bosqichli rivojlantirish masalalari va boshqa ko’pgina mualliflar ishlarida ko’rilgan. Ushbu ishlarda past darajali bo’lgan liniyalarni bosqichli kuchaytirish sxemasini tanlash va hisoblash yoki qabul qilingan texnik parametrlarning boshlang’ich shartiga bog’liq holda tadbirlarni o’tkazishning optimal muddati va boshqalar bo’yicha u yoki bu tavsiyalar beriladi. Bir izli temir yo’l liniyasi uchun , = bosqichli kuchaytirishni quyidagicha qabul qilish mumkin:
a) poezdlarning vazn normalarini oshirish maqsadida mavjud ayrim punktlarda qabul qilish-jo’natish yo’llarini uzaytirish , =1;
b) poezdlarning to’xtash joylarida to’xtovsiz harakatni tashkil etish uchun markaziy dispetcherli qo’shimcha ikki izli yo’l qurish, , =2;
v) ikkinchi bosh yo’lni qurish, =3 ya’ni - - - tizimi.
Ikki izli liniyalarning o’tkazish qobiliyatini quyidagicha oshirish mumkin, masalan, qabul qilish-jo’natish yo’llari ni uzaytirish yoki liniyani elektrlashtirish hisobiga amalga oshirish mumkin.
Texnik jihozlanish darajasi aniq bo’lgan har bir uchastka uchun rivojlanish sxemasi mavjud bo’lib, harakat jadalligining berilgan o’sish surati uchun optimal hisoblanadi. Agar harakat jadalligining o’sish surati o’zgarsa, sxemasi ham o’zgaradi. Transport tarmog’ini rivojlantirish masalalarini yechishning boshlanishida harakat jadalligining o’sish surati qanday bo’lishi oldindan noma’lum bo’ladi. SHuning uchun yuk oqimini optimallashtirish maqsadida tashishni taqsimlash uchun rivojlantirishning qandaydir sxemasini berishga to’g’ri keladi. Liniya ma’lum yuklanish olgandan keyin optimal sxemalar o’tkazish mumkin. SHu maqsadda, avtomobilь yo’l uchastkasi uchun qurilish me’yorlari va qoidalariga (QMQ 2.05.02-95) mos va yo’lning texnik tasniflanish va joyning relьefiga muvofiq holda rivojlantirishning 9 ta sxemasi qabul qilingan, ya’ni joyning kategoriyasiga bog’liq holda mavjud texnik jihozlanishning har bir darajasi uchun bittadan sxema (2-rasm).
Avtomobilь yo’lining istalgan uchastkasi yuqorida keltirilgan sxema asosida klassifikatsiyalanishi mumkin.
Yo’l uchastkalari rivoj darajasini oshirish sxemalarini qabul qilish quyidagi mulohazalarga tayanildi: yo’l uchastkasini rivojlantirishning har bir bosqichi yoki yo’l kategoriyasini oshirish, yoki qoplama turini yaxshilash yoki bir vaqtda ham yo’l kategoriyasini oshirish, ham qoplama turini yaxshilashni anglatadi.