19-var Sug’orish turlari: namiqtiruvchi, namiqtiruvchi-sho’r yuvish, maxsus, muntazam, nomuntazam, liman sug’orish, yalpi (yoppasiga) sug’orishlar

2. SUĞORISH TARMOQLARNING SUV SARFI-Kanalning hisobiy suv sarfi xo’jalik suvdan foydalanish rejasi va suv manbaining gidrologik rejimi hamda sug’oriladigan yerlarning tuproq-meliorativ holatiga ko’ra belgilanadi.Xo’jalik sug’orish tizimidagi kanallarning hisobiy suv sarfi kichik tartibdagi kanallar bo’yicha talab etilayotgan suv sarflari miqdorlari yig’indisi bo’yicha aniqlanadi. U sug’orishlardan keyin qator oralariga ishlov berish tadbirlari bilan o’zaro muvofiqlashtirilgan sutkalik sug’orilishi lozim bo’lgan ekin maydonlari bo’yicha hisoblanadi.Muvaqqat sug’orish tarmoqlarida suvning solishtirma isrofgarchiligi kuchli suv o’tkazuvchanlikka ega tuproq o’zanli doimiy kanallardagiga qaraganda ancha yuqori bo’ladi. Amaliyotda tasdiqlanishicha, to’shamasiz kanallarda filtrasiyaga umumiy isrofgarchilikning 90–95%, bug’lanishga 2–4% va texnik sabablarga ko’ra 3–6% sarflanadi.Kanallardan suvni filtrasiyaga isrof bo’lish miqdori tuproqning suv o’tkazuvchanligi (filtrasiya koeffisiyenti), kanalning ish rejimi, ishlash davomiyligi, uzunligi, suv o’tkazish qobiliyati (suv sarfi miqdori), gidrogeologik sharoitlarga bog’liq. Bu yerda kanalning, ayniqsa, o’zanning texnik holati, uni begona o’tlar bilan qoplanganlik darajasi sezilarli rol o’ynaydi. Yengil mexanik tarkibli va suv o’tkazuvchanligi kuchli bo’lgan tuproqlarda filtrasiya sarfi katta, og’ir tuproqlarda esa, aksincha, kichik bo’lad Tuproq o’zanli kanallarda qurilgandan keyingi dastlabki ish davrida suv isrofi katta qiymatga ega bo’lib, keyinchalik o’zanning zichlanishi va loyqa cho’kishi (kolmataj) natijasida bu miqdor keskin kamayadi.



9-VARIANT1.Almashlab ekish turlari.Almashlab ekish, olinadigan mahsulotlarning turiga qarab dala, yem-xashak va maxsus turlarga bo’linadi1. Dala almashlab ekish. Bunda umumiy maydonning yarmidan ko’pida don va texnik ekinlar ekiladi. Ular asosan bug’doy, g’o’za, zig’ir va hokoza ekinlardir.2. Yem-xashak almashlab ekishda umumiy ekin maydoning ko’pini yem-xashak ekinlari tashkil qiladi. Ular ham o’z navbatida ikkiga bo’linadi: ferma oldi va pichan tayyorlash (yaylov).Ushbu jadvalda berilgan almashlab ekish klassifikasiyasi Timiryazev nomidagi Moskva qishloq xo’jalik akademiyasining dehqonchilik kafedrasida ishlab chiqilgan. Maxsus almashlab ekishda alohida sharoitni talab qiladigan yani tuproq unumdorligi yuqori va sug’orishning maxsus usullarini talab etadigan ekinlar ekiladi. Bunday ekinlarga sholi, sabzavot, poliz, tamaki, kartoshka, kanop va boshqalar kiradi.Barcha almashlab ekishlarda yem-xashak ekinlarining salmog’i 37,5% ni, shu jumladan beda 25% ni, boshqa oziq ekinlari esa 12,5% ni tashkil etadi. Sabzavot-poliz ekinlari va kartoshkaningsalmog’i62,5%gato’g’rikeladi.Sabzavotalmashlabekishdato’rtdalasabzavot, bittadalakartoshkabilanbandqilinganyokiularningsalmog’i 50 va 12,5% nitashkilqiladi. Polizalmashlabekishdapolizekinlarigauchdala, sabzavotvakartoshkagabittadandalaajratiladiyokiularningsalmog’i 37,5; 12,5va12,5%nitashkiletadi.Kartoshkaalmashlabekishdakartoshkagauchdala, sabzavotvapolizekinlarigaesabittadandalaajratiladi. Kartoshka 37,5% ni, poliz ekinlari 12,5% ni va sabzavotlar 12,5% ni band qiladi.Polizchilikka ixtisoslashgan xo’jaliklarda sakkiz dalali poliz beda almashlab ekish sxemalaridan foydalaniladi. Bu almashlab ekishda 3 dala poliz ekinlari bilan band bo’lib, qolgan dalalarga beda, sabzavot ekinlari va kartoshka ekinlar beda, karam, sabzi, makkajo’xori va sholi hisoblanadi.
Lalmikor sharoitda don-shudgor almashlab ekish qo’llaniladi.