2- maruza. Ona platalar va unga ulanadigan qurilmalar tasnifi Mavzuni o’zlashtirish rejasi

SHinalarni vazifalari va turlari.

Personal Kompyuterlar tashqi qurilmalari kontrolerlari, asosiy platani xotira bilan kontrolyor o‘rtasida informatsiya uzatish magestrali shinalarga qo‘yiladi.

Xozirgi zamon personal Kompyuterlarida odatda ikkita shina mavjud:
ISA shinasi - kichik tezlikda ishlovchi qurilmalar kontrollyorlari uchun. Bunday qurilmalarga klaviatura, ”sichkon”, egiluvchan magnit disklar diskovodi, modem, ovoz kartasi va boshqalarni kontrollerlarini misol qilish mumkin.
RCI shinasi - katta tezlikda ishlovchi qurilmalar kontrollerlari uchun. Bunday tashqiy qurilmalarga qattiq magnit disklar diskovodi (vinchester), videokontroller va boshqalarni misol qilish mumkin.
Nisbatdan eski Kompyuterlarda ELSA, VESA(LB) va boshqa shinalar xam bo‘lishi mumkin. ELSA shinasi bilan xozirgi zamon server Komppyuterlari jixozlangan bo‘lib, u lokal setlarni taominlash uchun xizmat qiladi.
Xar bir tashqiy qurilma kontrolleri o‘zi moslangan shinaga ulanishi kerak. Ularni qo‘yishda almashtirib qo‘yib bo‘lmaydi, chunki ularni qo‘yish joyi (razemi) moslab xar xil qilingan. SHuning uchun tashqi qurilma konrollerlarini sotib olishda unga mos razem bor yo‘qligini bilib olib ish ko‘rish kerak bo‘ladi.
XT Kompyuterlari XT-BUS shinasi IBM RS avlodlarida birinchi shinadir. U nisbatan sodda bo‘lib 20 razryadli (1 Mb) adreslar maydonida 8-razryadli informatsiyalarni almashinuvini taxminiy oladi. Uni razryadini 8/20 kabi belgilanadi. SHina 4.77 Mgs chastotada ishlaydi.
Razyomi (qo‘yish joyi) 62 - kontaktli.
ISA(Industry Standart Architekture - arxitekturasi sanoat standarti) - RS AT Kompyuterlarini asosiy shinasi bo‘lib, XT-BUS shinasi kengaytirilgan variantidir. SHina razryadi 16/24 (16Mb), chastotasi 8 Mgs, informatsiyani o‘tkazish tezligi 5.55 Mb/s IRQ ni bo‘lish imkoniyati yo‘q. BUS Mastering nestandart variantini qilish mumkin. Buning uchun esa progRAMmalashgan 16 razryadli DMA kanali kerak. Konstruksiyasi 62-kontaktli XT-BUS razHemiga 36 kotaktli kengaytirish razyomi qo‘shilgan.
EISA(Enhanced ISA - kengaytirilgan ISA) - ISA shinasi xam funksional va konstruksiyasi kengaytirilgan. Uning tashqiy razyomlari ISA shinasi kabi, unga ISA platalarini qo‘yish mumkin. Lekin razem ichkarisida qo‘shimcha kontaktlari mavjud. EISA platasi qo‘shimcha kontaktlar qatoriga ega. Razryadi 32/82 (adreslar maydoni-4 Gb), ishchi chastotasi 8 Mgs. CHegaraviy informatsiya o‘tkazish tezligi 32Mb/c. Bus Mastering ni tashqil eta oladi. YAHni shina tashqiy ixtiyoriy qurilma orqali boshqarish, boshqarilishni kontrol qilish uchun arbitraj sistemasi mavjud.
MCA (Micro CHannel Architecture-mikrokanal arxetekturali) IBM RS/2 Komppyuterlari shinasidir. YUqoridagilar bilan moslasha olmaydi. Razryadi 32/32 (asosisi-8/24,qolganlari kengaytmasi). BUS Mastering tashqil eta oladi, arbitrajga ega, avtomatik konfiguratsiya, sinxron, chegaraviy informatsiya o‘tkazish tezligi 40 Mb/s. Uch seksiyali razoyomli, birinchi asosiy seksiyasi-8 razryadli (90 ta kontakt), ikkinchisi 16 razryadli kengaytma (22 ta kontakt), uchinchisi 32-razryadli kengaytma (52-kontakt). Asosiy seksiyasi ovoz signallarni uzatish liniyasi kuzda tutilgan. Uni yoniga video kengaytma (20 kontakt) qo‘yishishi mumkin. EISA va MCA ko‘p xonali bilan paralel.
VHB (VESA Local Bus-VESA standarti lokal shinasi)-ISA shinasiga 32-razryadli qo‘shimcha (116-kontakli,MCA kabi) ISA razyomida. Razryadi 32/32,taktli chastotasi-25...50 Mgs, chegaraviy informatsiya-almashish tezligi130 Mb/c. Bunda protsessorni ko‘pchilik ko‘chirish va chiqish signallari bevosita biror bufersiz uzatiladi. SHuning uchun protsessorni chiqish kaskadlarida nagruzka ortib, lokal shinadagi signal sifati pasayadi va informatsiya almashinuvi ishonchligi kamayadi. YUqoridagilar xisobiga VHB-shinalari anik qurilmalar soni bilan chegaralangan. Masalan 33 MGs chastotada - uchta, 40 MGs da-ikkita, 50 MGs da - bitta. YAna ular integrallashgan sistemada bo‘lishi maqsadga muvofiq.
RSI(Rerirheral Comronent Interconnect-tashqiy komponentlarni qo‘shish.VLB ni EISA/MCA lar tomoniga rivojlangan. Lekin o‘qish yoki boshqasi bilan moslashmaydi (nesovmestimq). Razryadi-32/32, (kengaytirilgan variantida 64/64), takt chastotasi 33mGs gacha (RSI 2.1 da-66 MGs gacha). Informatsiya almashinuv tezligi 132 Mb/c,BUS Mastering ni taminlaydi va avtokonfiguratsiya.
RS MCIA (Rercrnal Comruter Memore Card International Association - personal Komppyuterlar uchun xotira platasi ishlab - chiqaruvchilar asotsiatsiyasi) - NoteBook klassidagi Komppyuterlar tashqiy shinasi. RS MCIA ni boshqa nomi RS Card. Razryadi 16/26 (adres maydoni - 64 Mbayt), avtokonfiguratsiya, Komppyuter ishlash jarayonida shinali ulash, o‘zish mumkin. 68 konaktli minatyuralashgan kontaktli.
Ko‘pchilik adabiyotlarda shina ni kengaytirish gnezdosi deb ataladi. Ularga kengaytirish platasi qo‘yiladi.