2-bob. Axborot texnologiyalari yordamida raqobatlash Bobning asosiy momentlari 1-seksiya. Strategik ustunlik asoslari

Mijozga yoʻnaltirilgan biznesni yaratish 
Global iqisodiy oʻsish omili ishlab chiqarish hajmidan iste’molchi qimmatiga 
oʻzgardi. Natijada aksariyat firmalar muvaffaqiyatining tayanch omili mijozlar 
qimmatini maksimallashtirishdan iborat boʻlib qoldi. 
Koʻplab kompaniyalar uchun mijozga yoʻnaltirilgan biznesga ega boʻlish 
uchun bosh biznes-qimmati uning mijozlarini moyilligini saqlab qolish, ularni 
xohishlarini oldindan koʻra bilish, mijozlar muammolariga befarq boʻlmaslik, 
hamda mijozlarga yuqori sifatli xizmat koʻrsatish qobiliyatidan iborat. Ushbu 
mijoz 
qimmatiga
boʻlgan strategik moʻljal mijoz qiymatni aniqlashda narxni emas, balki 
sifatni asosiy omil qilib olishidadir. Mijoz nuqtai nazaridan doimo yangi yaxshi 
narsalarni taqdim etadigan kompaniyalar bular shunday kompaniyalarki, oʻzining 
mijozlarining individual xohishlarini inobatga oladi; bozor an’analari bilan 
hamnafas boʻladi; ixtiyoriy vaqt va ixtiyoriy joyda oziq ovqat mahsulotlari, 
xizmatlar, hamda ma’lumotlarni taqdim etadi va mijozlarga individual talablarini 
inobatga olib xizmat koʻrsatishni ta’minlaydi. SHunday qilib, Internet- 
texnologiyalar mijozlarni individual xohishlarini inobatga olib tezkor yuqori sifatli 

---

13 
mahsulotlar va xizmatlarni taklif qilishda kichik va katta kompaniyalar uchun 
strategik imkoniyatlar yaratdilar.
Internet-texnologiyalari mijozlarga mijozlar bilan munosabatlarni boshqarish 
(MMB) (inglizchada CRM) va elektron biznes uchun boshqa dasturiy ilovalari 
koordinatsion markazini tashkil qilishi mumkin. CRM-tizimlar va Internet, intranet, 
ekstranet 
web-saytlari 
bilan 
birgalikda 
kompaniya 
ichida 
interaktiv 
kommunikatsiyalari, hamda mijozlar, yetkazib beruvchilar, ish hamkorlari va 
boshqa tashqi muhit bilan muloqot qilish uchun yangi kanallarini yaratishlari 
mumkin. Bunday aloqalar aksariyat biznes-funksiyalari mijozlari bilan doimiy 
muloqotda boʻlishga, mahsulotlarni ishlab chiqish, marketing, yetkazib berish, 
xizmat koʻrsatish va texnik qoʻllab quvvatlashda mijozlar bilan kross-funksional 
munosabatlarda boʻlishni rag‘batlantirishga imkoniyat beradi. Biz 8- bobda CRM-
tizimlarni koʻrib chiqamiz. 
Qoida tariqasida, mijozlar savol berish yoki shikoyat qilish, mahsulotlarni 
baholash, soʻrov berishni qoʻllab quvvatlash va oʻzining xaridlarini kuzatish uchun 
internetdan foydalanishadi. Internet va korporativ intranet-tarmoqlaridan 
foydalanish korxona boʻyicha biznes-funksiyalar mutaxassislariga samarali javob 
qaytarishiga hissa qoʻshishi mumkin. Bu qobiliyat kross-funksional guruhlarni 
mijozlarni jalb qilish, ularga xizmat koʻrsatish va qoʻllab quvvatlash uchun guruh 
muammolarini muhokama qilish va hal etishni rag‘batlantiradi. Hattoki internet va 
ekstranet ulanishdan yetkazib beruvchilar va biznes hamkorlar mijozlari oldida 
kompaniya majburiyatlarini bajarish uchun sifatli komponentalari va xizmatlarini 
tezkor yetkazib berishni ta’minlovchi biznesni yuritish usullari sifatida 
foydalanishlari mumkin. 
Ushbu jarayon biznes sifatida mijoz qiymatiga oʻzini e’tiborini namoyish 
qiladi. 
2.6-rasm mijozga yoʻnaltirilgan biznesni oʻzaro aloqalarini namoyish etadi. 
Elektron biznes modelini qoʻllab quvvatlovchi intranetlar, ekstranet, elektron tijorat 
web-saytlari va webni oʻz ichiga olgan ichki biznes jarayonlari koʻrinmas AT 
platformani shakllantiradi. Platforma kompaniya xohlaydigan mijoz turlariga 

---

14 
moʻljal olishga imkon beradi. Muvaffaqiyatli biznes oʻzining mijozlariga ta’sir 
etuvchi va har bir mijozni inobatga oladigan ma’lumotni xodimlariga taqdim etish 
uchun CRM tizimlarini ishlab chiquvchi va mijozlariga yuqori sifatli personal 
xizmat koʻrsatishni taklif etuvchi barcha biznes jarayonlarni optimallashtiradi. 
Mijozga moʻljallangan biznes elektron tijorat mijozlariga oʻz-oʻzlariga 
yordam berishlariga va oʻzlarining ishlarini bajarishda yordam beradi.
2.6-rasm. Mijozga moʻljallangan biznes qanday qilib internet texnologiyalari 
yordamida mijozlar moyilligini ta’minlashlari mumkin.