2-bob. Axborot texnologiyalari yordamida raqobatlash Bobning asosiy momentlari 1-seksiya. Strategik ustunlik asoslari

Qiymat zanjiri va strategik axborot tizimlari 
Keling, sizga strategik axborot tizimlari imkoniyatlarini aniqlashga yordam 
beradigan boshqa muhim tushunchani koʻrib chiqaylik. Qiymat zanjiri konsepsiyasi 
Maykl Porter tomonidan ishlab chiqilgan 2.7-rasmda koʻrsatilgan. U firmani oʻzini 
mahsulotlari va xizmatlari narxini oshiradigan asosiy faoliyat turlarining qatori, 
zanjiri yoki tarmog‘i sifatida qaraydi, bu esa oʻz navbatida firma uchun ham va mijoz 
uchun ham narx zaxirasini qoʻshadi. Narxni yaratish zanjiri konseptual doiralarida 
faoliyatni ba’zi yoʻnalishlari birlamchi jarayonlar hisoblanadi, boshqalari esa qoʻllab 
quvvatlovchi jarayonlardir. Birlamchilari bu tadbirkorlikning shunday faoliyatlariki, 
ular mahsulotni ishlab chiqarish yoki mijozga xizmat koʻrsatish bilan bevosita 
bog‘liqdir. Aksincha, qoʻllab quvvatlovchi jarayonlar bu tadbirkorlikning shunday 

---

15 
faoliyatlariki, kunlik biznes ishini qoʻllab quvvatlashda yordam beradi va 
mahsulotni ishlab chiqarish yoki mijozga xizmat koʻrsatishda tashkilotga bilvosita 
hissa qoʻshadi. Ushbu tuzilma raqobat strategiyalarini biznesni aynan qayerida 
qoʻllanilishini ajratib berishi mumkin. Shunday qilib, menedjerlar va biznes-
mutaxassislar mahsulot va kompaniya xizmatlari uchun va shu tariqa kompaniya 
biznes umumiy qiymatiga eng koʻp qiymat qoʻshadigan asosiy jarayonlar uchun 
Internet va boshqa texnologiyalardan har xil strategik foydalanishlarini ishlab 
chiqishlariga urinib koʻrishlari lozim. 
2.7-rasm. Firmani qiymat zanjiri. 
Raqobat ustunlikka ega boʻlish uchun firmaning asosiy biznes jarayonlariga 
qoʻllanadigan har xil strategik axborot tizimlari misollariga e’tibor qarating. 
Qiymat zanjiriga misollar 
2.7-rasmda qiymat zanjiri doirasidan foydalanib asosiy biznes jarayonlarida 
qachon va qayerda axborot texnologiyalarini qoʻllash mumkinligiga misollar 
keltirilgan. Masalan, intranet hamkorlik ish jarayoni ma’muriy koordinatsiya va 
yordamchi xizmatlarni keskin yaxshilash uchun zarur boʻladigan kommunikatsiya 
va hamkorlikda ishlashni koʻpaytirishi mumkinligi rasmda namoyish etilgan. 
Intranet ishchilariga odam resurslarini boshqarish funksiyasi axborotdan 
foydalanishda oʻz-oʻziga xizmat qilishda yordam berishi mumkin. Ekstranet esa 
kompaniya va uning biznes boʻyicha global hamkorlariga mahsulotlar va 

---

16 
jarayonlarni birgalikda ishlab chiqish uchun Webdan foydalanishga yordam beradi.
Nihoyat, elektron tijorat web-portallari resurslarni xarid qilishni firmaning yetkazib 
beruvchilari uchun onlayn savdo maydonchalarini taqdim etish orqali keskin 
yaxshilashi mumkin. 
Shuningdek 2.7-rasmda biznes jarayoniga texnologiyani qoʻllash maqsadida 
strategik axborot tizimlari misollari ham koʻrsatilgan. Ular avtomatik ombor tizimini 
va mantiqiy qoʻllab-quvvatlashni oʻz ichiga oladi, kompyuterli ishlab chiqarish 
tizimi, onlayn savdo va buyurtma jarayonlari xaridor xizmatlarini yaxshilaydi. 
Axborot tizimlari Internet va Web marketing xizmatlarini rivojlantiradi. Oxirida, 
ular jamlanadi va boshqaruv tizimi xaridor xizmatini oshiradi. 
Shuningdek, qiymat zanjiri tushunchasi sizga axborot texnologiyasining 
strategik xossalarini qanday boshqarishni belgilaydi. U bozorda qanday raqobatda 
ustunlikka erishishga firmalarga yordam beradi.