2-kurs, кечки O‘quv-uslubiy majmua bilim sohasi

Burun sonantlari
Burunli sonorlar uchun nutq a’zolarining hammasining og‘izning biron bir yerida qo‘shilishi hosdir.
[m] undoshi lab-lab, qo‘shma, burunli sonor.
[n] bo‘g‘in oldi tovushi til oldi, milk tovushi, qo‘shma, bu­runli sonor.
[l] bo‘g‘in orti tovushi til oldi, milk tovushi, qo‘shma, burunli, kuchli boshlanuvchi sonor.
[r] undoshi til orqa, uvulyar(yumshoq tanglay va kichik til ishtrokida talaffuz etiladigan tovushlar), qo‘shma, burunli sonor.
Og‘iz sonantlari
Burunlilardan farqli, qolgan hamma jarangli sonorlarni og‘iz sonorlari guruhiga qo‘shish mumkin. Og‘iz boshlig‘iga kelayotgan havo oqimiga shovqinli undoshlarga qaraganda kengroq tuynuk hosil bo‘ladi.
[l] undoshi til oldi, tanglay oldi, qo‘shma, yon sonor.
[r] bo‘g‘in orti tovushi til oldi, tanglay orti, sirg‘aluvchi sonor.
Yarim undoshlar
Sonorlar sistemasida xitoy tili undoshlarida [i_,u_,u’_] yarim undoshlari ajratiladi. Hosil bo‘lishida tilning holati ko‘p hollarda mos [i, u ,u’] unlilari bilan o‘xshashlik tomoni ko‘p. Farqi shundaki yarim undoshlarning kamroq sonorlik xusisiyati bor.
[ ] yarim undoshi til o‘rta, sirg‘aluvchi sonor........
[ ] yarim undoshi kuchli lablangan, til o‘rta, sirg‘aluvchi sonor


Nazorat uchun savollar:

1. 
   Xitoy tilidagi unlilarni sanab bering.
   
2. 
   [a], [e], [o], [u], [u’] unlilar artikulyatsiyasi qanday bo‘ladi?
   
3. 
   Orqa qatordagi unlilar artikulyatsiyasiga nima xos bo‘ladi?
   
4. 
   Oldi qatordagi unlilar artikulyatsiyasi qanday hosil bo‘ladi?
   
5. 
   [a] unlidan tashqari, xitoy tilidagi unlilarda qanday umumiy xususiyat mavjud?
   
6. 
   Qorishiq-portlovchilar qanday guruhlarga bo‘linadi?
   
7. 
   Qorishiq-undoshlarni sanab bering.
   
8. 
   Qaysi undoshlar sirg‘aluvchilar sanaladi?
   
9. 
   Xitoy tili affrikatlarini sanab bering.
   
10. 
    Burun sonantlarini sanab bering.
    
11. 
    Og‘iz sonantlarini sanab bering.
    
12. 
    Yarim undoshlarni sanab bering.
    

Adabiyotlar:

1. 
   Mavlyanova У. Xitoy filologiyasiga kirish. U –Toshkent:ToshDSHI,2009
   
2. 
   Пособие по иероглифике к учебнику Практический курс китайского языка (в двух частях). Кондрашевский А.Ф. – Москва: Издательство Муравей, 2000.
   
3. 
   Введение в китайский язык. Софронов М. В. – Москва: Издательство Муравей, 1996.