2-ma’ruza : nerv tizimining fiziologiyasi va oliy nerv faoliyatining yosh xususiyatlari reja

Uzunchoq miya. Uzunchoq miya orqa miyaning davomi hisoblanadi. U orqa miyaning shaklini saqlab qoladi, yuqori tomondan birmuncha kengayib boradi va ko’prikchaga o’tadi. Uzunchoq miya ichidagi bo’shliq rombsimon chuqurcha yoki to’rtinchi qorincha nomini olgan bo’lib, u orqa miya kanalining davomi hisoblanadi. Uzunchoq miyada nerv hujayralarining ikki tomonlama simmetrik jaylashgan uyumlari bo’lib, ular yaqro deb ataladi. Hammasi bo’lib mavjud 12 juft nervdan uzunchoq miyada 8 juftli bo’lib, ana shulardan nerv tolalari: kalla miya nervlari boshlanadi. Bosh turli organlar bilan shu nervlar orqali bog’lanadi.
O’rta miya. O’rta miya miya oyoqchlaridan-orqa miyadan keladigan o’tkazuvchi yo’llardan va unga bosh miyaning yuqorida joylashgan bo’limlaridan keladigan o’tkazuvchi yo’llardan, yadrolardan-nerv hujayralari yig’indisidan, to’rt tepalik, qora modda qizil yadrolardan tashkil topgan. O’rta miya kalla suyagi-miya nervlarining III va IV juftlari: g’altak nervi va ko’zni harakatlaniruvchi nerv joylashgan.
Qizil yadrolar o’tkazuvchi yo’llar orqali miyacha, oraliq miya va orqa miya bilan bog’langan va oyoq-qo’llar-bukuvchi va yozuvchi muskullar tonusini boshqarishda ishtirok etadi.
Kalla suyagi-miya nervlarining III va IV juftlari ( ko’zni harakatlantiruvchi va g’altak nervlar) ko’z muskullarini innervatsiya qiladi.
O’rta miya ichida Silviev nayi ( vodoprovodi) nomini olgan bo’shliq bor. U uzunchoq miya to’rtinchi qorinchasining davomi hisoblanadi va oraliq miyada bo’ladigan uchinchi qorinchga o’tadi.
Oraliq miya. Uchinchi qo rincha atrofida katta miya yarimsharlari chegarasida oraliq miya joylashgan. Unga o’ng va chap talamuslar, ya’ni ko’rish do’mboqchalari kiradi. Ko’rish do’mboqchalari ular orqali barcha sezuvchi nerv yo’llari o’tadgan go’yo oxirgi stansiya hisoblanadigan nerv hujayralari yig’indisidir. Ular organizmning barcha retseptorlaridan impuls qabul qiladi va ularni katta yarimsharlar po’stlog’iga va miya o’zagining boshqa bo’limlariga o’tkazadi.
Talamus og’riq sezuvchanlikning oily markazi hisoblanadi. Klinik kuzatishlarga asoslanib, uning ayrim zararlanishlariga aozb beradigan og’riq sezgisi paydo bo’lishi isbotlangan. Teriga arzimagan kuch bilan tegib ketish, tovush yoki yorug’lik bunday bemorlarga qattiq og’riq hurujlarini keltirib chiqaradi. Ba’zan thalamus zararlanganda, og’riq sezish buziladi va bunda og’riq ta’siri bu sezgilarni umuman keltirib chiqarmaydi-analgeziya holati vujudga keladi.
Oraliq miyaning funksiyalari katta yarimsharlar po’stlog’i nazorati ostida bo’ladi. Bunga sabab shuki, miya po’stlog’I istisno qilingandan keyin, hayvonlarni hatto kuchsiz ta’sirlantirish ham ularda qon bosimini va qonda qand miqdorini oshirib, juda kuchli muhofaza reaksiyalarini keltirib chiqaradi.