2-mavzu. Gidrodinamika Режа

Sirtiy taranglik  - o`zgarmas temperaturada fazalarni ajratuvchi yuzani bir birlikka ko`paytirish uchun son jihatdan barobar sarflanadigan ishga teng qiymatdir.
Agarda, bir tomchi suyuqlik tashqi kuchlardan holi bo`lsa, u sirtiy taranglik kuchi ta’sirida shar shaklini oladi. Sirtiy taranglik temperaturaga bog`lik bo`ladi va temperatura ortishi bilan uning son qiymatlari kamayadi.
Ba’zi suyuqliklar uchun sirtiy taranglikning son qiymatlari 1-1 jadvalda va ilovadagi 4 - jadvalda keltirilgan [5,6].
Issiqlik sig`im c - moddaga qandaydir jarayonda berilayotgan issiqlik miqdorining tegishli temperatura o`zgarishi nisbatiga aytiladi.
Amaliyotda massaviy, hajmiy va mol solishtirma issiqlik sig`imlari ishlatiladi. Solishtirma issiqlik sig`imi qaysi jarayonda (izobar, izoxor, izotermik, adiabatik, politropik) modda va atrof muhit orasida energiya almashinishiga bog`liqdir. Hisoblashlarda juda ko`p izobar c<sub>p</sub> va izoxor c<sub>v</sub> issiqlik sig`imlar qo`llaniladi.
O`zaro bu ikki solishtirma issiqlik sig`imliklar Mayer formulasi bilan bog`liqdir [24,61]:
(33)
bu erda R - universal gaz konstantasi, J/(mol·K) yoki J/(kg·K).
Izobar issiqlik sig`imning izoxor issiqlik sig`im nisbatiga adiabata ko`rsatkichi deyiladi:
(34)
Turli jinsli sistemalarning solishtirma issiqlik sig`imi odatda additivlik (to`g`ri proporstionallik) qoidasiga bo`ysinadi va ushbu formuladan aniqlanadi:
(35)
bu erda c<sub>1</sub>, c<sub>2</sub>, c<sub>3</sub>, ... - komponentlarning solishtirma issiqlik sig`imlari; m₁, m₂, m₃, ... - aralashmadagi komponentlarning massaviy ulushlar.
Issiqlik o`tkazuvchanlik  - bu mikrozarrachalarning o`zaro ta’siri va issiqlik harakati natijasida issiq jismdan sovuq jismga energiya o`tkazilishi tufayli jism temperaturasining turg`unlashishidir.
Qattiq material, suyuqlik va gazlarda issiqlik o`tkazuvchanlikning intensivligi issiqlik o`tkazuvchanlik koeffistienti  bilan xarakterlanadi.
30^oC temperaturadagi suyuqlikning issiqlik o`tkazuvchanlik koeffistienti ushbu formula yordamida hi-soblanishi mumkin: (46)
bu erda A<sub>1</sub> - suyuqlikning assostiastiyalanish darajasiga bog`liq koeffistient; c - suyuqlikning solishtirma issiqlik sig`imi, J/(kgK);  - suyuqlik zichligi, kg/m<sup>3</sup>; M - mol massa.
suv uchun A<sub>1</sub> = 3,58·10<sup>-8</sup>
benzol uchun A<sub>1</sub> = 4,22·10<sup>-8</sup>
Biror t temperaturadagi suyuqlikning issiqlik o`tkazuvchanlik koeffistienti ushbu formuladan topiladi:
(47)
bu erda  - temperatura koeffistienti.
Metil spirti uchun  = 1,2·10³ S^-1;
Etil spirti uchun  = 1,2·10³ S^-1;
Meva, meva-rezavorlar sharbati, qiyomlar, shakarli sut uchun  koeffistienti ushbu formuladan aniqlanadi:
(48)
20^oC da esa
(49)
bu erda x - absolyut quruq moddalar kontsentratsiyasi.