2-mavzu. Kristallar simmetriyasi. (2 soat) Reja
Download 0.99 Mb. Pdf ko'rish
|
2maruza kristal
1.
Inversiya markazi. Kristall shaklining orasida-markazida, undagi simmetriya o‘qlari agar mavjud bo‘lsa kesishgan o‘rnida joylashgan deb tasavvur etiladigan nuqta bo‘lib, shu nuqta inversiya markazi bo‘lar ekan, u holda kristall shaklini har qaysi uchi, qirrasi va yonlari qarama-qarshi tomonda eziga mos, А Р В o‘xshash va teng uch, qirra yonlariga, ya’ni o‘z aksiga ega bo‘ladi. Demak, inversiya markazi kristall shaklining har bir elementi aksini qarama-qarshi tomonga qaytarib- kechirib beradigan nuqtadir. 4-rasm. Simmetriya markazi. AVD=A 1 V 1 D 1 ; 4a-rasmda A nuqta berilgan bo‘lib, shu nuqtaning S markazi orqali aksi A 1 belsin, S nuqtaning simmetriya markazi bo‘lishi uchun AS bilan A 1 S kesmalari bir to‘g‘ri chiziq ustida yotishi, ikkinchisidan shu kesmalar teng, ya’ni AS=A 1 S bo‘lishi kerak. SHu rasmda kersatilgan V va V 1 nuqtalar ham A va A 1 nuqtalar kabi shunday shartga javob beradi, ya’ni Vs va V 1 S kesmalari bir tugri chizik ustida yotar ekan, xam VS=V 1 S bular ekan, geometriya qonunlariga muvofiq AV kesmasi bilan A 1 V 1 kesmasi bir-biriga paralleldir. Bundan inversiya markaziga ega bo‘lgan kristall qirrasi qarama-qarshi tomonda eziga teng va parallel aksiga ega bo‘lishi kerak, degan xulosaga kelish mumkin. SHunday ekan, 4a-rasmda kersatilgan kristallning a yonini cheklab turgan AV,VD va AD kesmalar-qirralar ham S markazi orqali o‘ziga teng va parallel bo‘lgan aksiga – A 1 V 1 , V 1 D 1 va A 1 D 1 kesmalari ega bo‘ladi. Geometriyadan yana shu narsa ma’lumki, kesmalar qarama-qarshi tomonga o‘ziga parallel bo‘lib kechar ekan, shu kesmalar bilan cheklangan tekistlik ham qarama- qarshi tomonga o‘ziga parallel ravishda kechadi. Ko‘rilgan misolda AVD // A 1 V 1 D 1 ya’ni, kristallning yoni, S inversiya markazi bo‘lgan holda qarama-qarshi tomonda o‘ziga teng va parallel aksi-yoniga ega bo‘ladi. Demak, inversiya markaziga ega bo‘lgan har qanday kristall shakli qarama- qarshi tomonlarda joylashgan mos teng va parallel yonlardan tashkil topgan bo‘lishi kerak. SHunga muvofiq amaliy ish paytida, berilgan kristall shaklida inversiya markazining bor-yo‘g‘idagi haqida qarama-qarshi yotgan bir-biriga teng va paralelligiga qarab xulosa chiqariladi / 4-rasm /. Download 0.99 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling