2-mavzu: Ma’naviyat tushunchasi va uning mazmun-mohiyati. Reja

Qadriyat – tabiiy va ijtimoiy hayotda namoyon bo‘ladigan, odamlar tomonidan 
qadrlanadigan ular uchun foydali ahamiyatli, moddiy-iqtisodiy, madaniy-ma’naviy, 
mafkuraviy, siyosiy, huquqiy, diniy, milliy, ijtimoiy omillar yig‘indisidir.
Ma’naviy qadriyatlarning tarkibiy asoslari quyidagilardan iborat:
1. Ahloqiy qadriyatlar. Axloqiy bilimlar, malaka va ko‘nikmalar axloq 
qoidalari yordamida shaxsning xulq-atvori, xatti- harakatlarini boshqarish tizimidir. 
Axloqiy madaniyat shaxsning ko‘p qirrali faoliyati davomida shakllanadi va 
takomillashib boradi. Axloqiy madaniyat ko‘rinishlari, qirralari, shakllari xilma-xil:
 insonparvarlik, halollik, tashabbuskorlik, mehnatsevarlik;

---

 erksevarlik, faollik, ijodkorlik, haqiqatgo‘ylik, mas’uliyatlilik; 
 saxiylik, kamtarlik, poklik va shu kabilar. 
Axloqiy ong axloqiy madaniyatning negizini tashkil etadi. Axloqiy ong 
shaxsning ijodiy faoliyatida o‘z ifodasini topadi. Uning mezoni bilim va axloq 
me’yorlari, axloqiy tafakkur hisoblanadi. Axloq – ma’naviyat o‘zagi, inson axloqi 
shunchaki, salom-alik xushmuomaladangina iborat emas. Axloq – bu avvalo, insof 
va adolat tuyg‘usi, imon, halollik deganidir. Axloqiy madaniyatning muhim 
vazifalaridan biri axloqiy ongni yuqori pog‘onaga ko‘tarishdir. Axloqiy ongning 
yetukligi uzoq davom etadigan, murakkab jarayon bo‘lib, u insoniyat qo‘lga kiritgan 
barcha axloqiy-ma’naviy yutuqlarni o‘zlashtirish va shu bilan birga muayyan 
sharoitni taqozo etadigan muammolarni bartaraf etish jarayonida amalga oshadi. 
Axloqiy ong vijdon, burch, mas’uliyat, hayo, g‘urur kabi insonning ichki ruhiy 
hissiyotiga asoslanadi. Axloqiy madaniyatning mag‘zini tashkil etuvchi – 
insonparvarlik, halol mehnat, o‘zaro yordam, do‘stlik, hamkorlik, o‘zaro hurmat, 
baynalmilallik, sahovat, vatanparvarlik, burch, kamtarlik kabi yuksak insoniy 
qadriyatlar axloqiy odat asosida shaxs ongi va faoliyatida tarkib topadi.
Axloqiy qadriyatda axloqiy odat, axloqiy bilim, axloqiy ishonch muhim o‘rin 
tutadi. Demak:
- axloqiy ong, axloqiy odat, axloqiy faoliyat shaxs ma’naviy madaniyatini 
shakllantirishning muhim belgilarini tashkil etadi; 
- axloqiy madaniyat shaxsning butun hayoti va faoliyati jarayonida rivojlanadi 
va mazmunan boyib, shakllanib boradi; 
- axloqiy madaniyat ma’naviy madaniyatning boshqa tarkibiy qismlari bilan 
o‘zaro aloqada va hamkorlikda shaxs faoliyatiga doimiy izchil, sekin-asta singdirib 
borilgandagina ijobiy natija beradi.