2 mundarija

Qattiq fayans - fayans buyumlari orasida muhim o’rinni egallaydi. 
Fayansning bu turi dala shpatili fayans nomi bilan ham ataladi. XVIII asrning 
boshlarida nemis hunarmandlari birinchi bo’lib bunday sopol buyumlarni kashf 
etishdi. Ularning massasi tarkibiga 45-65 prostent kulrang gilmoya, 25-40 prostent 
qumtosh va 8-15 prostent dala shpati kiradi. Gilmoya qisman chinni gili, dala 
shpati esa ishlab chiqarish chiqindisi bilan almashtirilishi mumkin. 
Shamotli fayans buyumlari olishda massa tarkibiga ko’p miqorda shamot 
qo’shiladi. Shamotni o’z navbatida chinni gili yoki boshqa alyuminiy (III) oksidiga 
boy bo’lgani gilmoyani yuqori haroratda bir necha soat davomida qizdirish yo’li 
bilan olinadi. Shamotli fayans yuzasiga qalin angob, so’ngra shaffof bo’lmagan sir 
surtiladi. Angobni ishlatishga shamotli fayans tarkibiga kiruvchi gilmoya vosita 
bo’ladi. Odatda bu xom ashyo yog’li va yopishqoq bo’lishi kerak. Oxirgi 
xususiyatlar esa tarkibida temir va alyuminiy moddalari ko’p bo’lgan gillarga 
mansub. 
Fayerton nomi bilan ataluvchi shamotli fayans massasi tarkibiga 25-45 
prostent shamot kiradi. Yog’li gilmoyaga qo’shiluvchi bu modda zarrachalarining 
o’lchami 2-5 mm oralig’ida bo’lishi kerak. Massa tarkibiga 4 prostent pegmatit, 18 
prostent qumtuproq, 3 prostent o’ta yuqori yopishqoq gil va 0,1 prostent soda 
qo’shilishi mumkin. 
Yarim chinni buyumlarni ishlab chiqarishda qattiq fayansdagi kabi xom 
ashyolar ishlatiladi. U sanitariya-gigiena va mexanika jihatidan qattiq fayans bilan 
chinni o’rtasidagi oraliq materialdir. Odatda yarim chinni tarkibiga 48-50 prostent 
gil va kaolin, 40-50 prostent kvarst va 5-10 prostent dala shpati kirgan bo’ladi. 
Agar massa tarkibiga ozroq miqdorda pishiqlikni oshiruvchi va kuydirish 
intervalini kattalashtiruvchi dolomit, magnezit yoki talk qo’shilsa, bunday 
mahsulotni magnezialli fayans deb ataladi. Qoliplangan xom mahsulotlarning 
kuydirish prostessini 30-60 prostent barit mineralini massa tarkibiga kiritish bilan 
yaxshilash mumkin. Bunday mahsulot baritli fayans nomi bilan yuritiladi. Sopol 
idishlar yasash uchun sog’ tuproqqa 10-15 prostent yopishqoqlikni oshiruvchi 
bentonit nomli gil qo’shiladi. Bu esa buyumning cho’ziluvchanlikka 
mustahkamligini oshiradi va bentonitli fayans deb ataladi. 
Sopol mahsulotlari tayyorlash usuli, ishlov berish turi, strukturasi, qattiq 
mayda zarrachalarning yopishqoqligi, sirpanuvchanligi, kislotaga barqarorligi va 
shunga o’xshash boshqa faktorlar asosida qism, gruppa va turlarga bo’linadi. 
Tayyorlov usuliga ko’ra, mahsulotlar shliker yoki eritmadan quyilgan va plastik 
qoliplangan, shuningdek, tashqi yuzasiga ko’ra, sirlangan va sirlanmagan 
buyumlarga bo’linadi.