2 mundarija

Sopol turlari. 
Sopol mahsulotlari buyumning kimeviy va mineralogik tarkibiga yoxud 
ishlatiladigan xom ashyo turiga qarab klassifikastiyalanadi. Masalan, ular xom 
ashyo turi va miqdoriga qarab tuproqli fayans, ohakli fayans, qattiq fayans, 
shamotli fayans va yarim chinnilarga bo’linadi. 
Tuproqli fayans buyumlari qadimiy bo’lib, kulolsozlik buyumlari nomi 
bilan yuritiladi. Agar ular sirlangan va gul chizilgan bo’lsa, sirlangan guldor sopol 
nomini oladi. Milodiy XV asrga kelib , mashhur italiyalik kulolsoz - xaykaltarosh 
Luka della Robbianing sirlangan sopol buyumlarini ishlab chiqarishdagi ulkan 
ishlari tufayli bu soxa Italiyaning Faensta shaharida taraqqiy qiladi. Guldor 
kulolchilik buyumlari fayans buyumlari deb atala boshlandi. XVI asrlarga kelib 
franstuz haykaltaroshi Bernara Palissining tadqiqotlari asosida italiya fayansining 
yangi turi-flamand fayansi, XVI-XVIII asrda esa Delfte shahrida golland fayansi 
yaratildi. Bu buyumlar tarkibiga 80-85 prostent yuqori haroratda eriydigan tuproq 
bilan 15-20 prostent kuydirilgan chaqmoqtosh kirgan. Ayrim hollarda 
buyumlarning oqligini oshirish maqsadida tarkibiga chinni gili qo’shiladi. 
Chaqmoqtosh o’rniga esa tabiiy kvarst va qum ishlatish mumkin. Tuproqli fayans 
massasi rangli, oqimtir va sarg’imtir bo’lishi mumkin. Unga surkaladigan sir esa 
engil eriydigan shaffof yoki sidirg’a shiradan iborat. Uning sopolaki zich va 
mahkam bo’ladi. 
Ohakli fayans - yumshoq fayans yohud o’rta asr fayansi nomi bilan 
mashhur. Bu fayans turiga “turk” fayansi, yarim fayans buyumlari kiradi. Bu 
mahsulotlar milodiy X-XVIII asrlarga oid bo’lgan fors sopolsozligiga asoslangan 
bo’lib, uning tarkibida 30-40 prostentli gil, 30-50 prostent kvarst, 0-10 prostent 

---

117 
dala shpati va 10-15 prostent ohaktosh bo’lgan. Ba’zi erlarda ohaktosh o’rniga 
dolomit minerali ham ishlatiladi. Odatda ularning yuzasi tarkibida qo’rg’oshin 
oksidi bo’lgan sir bilan qoplanadi. Qo’llanilayotgan sir rangli, oq va shaffof 
bo’lishi mumkin.