20-маъруза. Магнит ҳодисалар

Магнит
сингдирувчанлик

Ферромагнетик	>> 1	бор	доимий эмас, ташқи майдон магнит индукциясига боғлиқ.
Парамагнетик	>1 (10^-^5…10^-6)	йўқ	температурага боғлиқ бўлиб, уни ортиши билан камаяди.
Диамагнетик	<1 (10^-6)	йўқ	магнитланувчи майдон индукциясига ва температурага деярли боғлиқ эмас.

§ 3. Магнит майдонни токли ўтказгичга таъсири. Ампер қонуни. Лоренц кучи.
Магнит майдонни токли ўтказгичга таъсири Ампер томонидан аниқланган.
Агарда токли ўтказгич ташқи магнит майдонга жойлаштирилса, масалан, бирор магнит қутблари орасига, у ҳолда бу ўтказгичга куч
(7-чизма) таъсир қилади.

7-чизма

Тўғри чизиқли ўтказгич ва бир жинсли майдон учун (5),

Бу ерда k – бирлик системасини танланилишига боглиқ бўлган пропорционаллик коэффициенти, l – ўтказгич узунлиги,  – ток йўналиши билан орасидаги бурчак,  - ток кучи.
СИ системасида магнит индукция ўлчов бирлиги Тесла: 1Тл=1Н/А.м
Ампер кучи йўналиши чап қўл қоидаси орқали аниқланади(8-чизма).
Чап қўл қоидаси: Агар кўрсаткич бармоқни майдон бўйлаб йўналтирсак, ўрта бармоқни ток йўналиши бўйлаб йўналтирсак катта бармоқ токли ўтказгичга таъсир этувчи кучни йўналишини кўрсатди.
Агар, қўлимизни, магнит индукцияси вектори В ни перепендикуляр ташкил этувчисини қўлимизнинг кафтига кирадиган қилиб, тўртта чўзилган бармоғимизни ток йўналиши бўйлаб жойлаштирсак, у ҳолда 90 градусга бурилган катта бармоғимиз токли ўтказгичга таъсир қилаётган куч йўналишини кўрсатади, яни Ампер кучини.
Магнит майдонини, электр майдони каби, график шаклида магнит куч чизиқлари ёки магнит индукция чизиқлари билан тасвирлаш мумкин.

8-чизма
Магнит майдон кучланганлигининг йўналиши билан ҳар қайси нуқтасида мос тушадиган уринма чизиқни магнит куч чизиғи ёки магнит майдоннинг кучланганлик чизиғи дейилади.

Агар ўтказгич тўғри чизиқли бўлса, у ҳолда магнит индукция концентрик айланалардан иборат бўлади (9-чизма). Унинг йўналиши парма қоидасига биноан аниқланади.

9-чизма
Агар пармани (ўнг винтни) ток йўналиши бўйича бурасак, у ҳолда парма дастасини айланиши вектор чизиқларини йўналишини кўрсатади.
Электр майдон куч чизиқларидан фарқли равишда магнит куч чизиқлари доимо беркдир. Берк куч чизиқларига эга бўлган майдон уюрмавий дейилади.

10-чизма 11-чизма
Магнит майдон кучланганлик вектори билан характерланади, у бир жинсли изотроп муҳитда кучланганлик вектори билан қуйидагича боғланган:
(6),
₀ – магнит доимийси  - муҳит магнит сингдирувчанлиги.
Магнит майдон ток билан узвий боғлангандир: ток пайдо бўлиши, ўзгариши, йўқ бўлиши магнит майдонни пайдо бўлиши, ўзгариши, йўқ бўлишига олиб келади. Демак, ток энергиясини бир қисми магнит майдонни ҳосил қилиши учун сарф бўлади.
Шунинг учун магнит майдон энергияси шу майдонни ҳосил қилиш учун ток сарфлаган ишга тенг:
(7)
L – контур индуктивлиги