2021, №1 issn 2010-7498 kasb-hunar ta’limi ilmiy-uslubiy, amaliy, ma’rifiy jurnal №1

МЕТОДИКА
шаклланганлик даражасини баҳолаш мето-
дикаси ва педагогик фанларнинг бўлажак 
касб таълими ўқитувчисини касбий шакллан-
тиришдаги имкониятлари каби масалалар 
бўйича тадқиқот ишларини олиб борган. 
Бугунги интеллектуал салоҳият учинчи 
минг йилликнинг биринчи асрини “интеллек-
туал аср” деб аташни тақозо этаяпти, чунки 
XXI аср жаҳонда фан-техника ривожи мисли 
кўрилмаган даражада тезкор ривожланиш 
асри бўлмоқда. Бунда таълим-тарбия, фан, 
санъат, адабиёт, саноат, ишлаб чиқариш 
ҳамда маънавиятни ҳам ахборотлаштириш-
сиз тасаввур этиб бўлмайди, чунки ахборот-
лаштиришни XX асрнинг сўнгги ўн йиллигида 
бутун кишилик жамияти ривожланиш ресурси 
деб тан олинди. Бундай фикрни билдиришга 
олимларимиз томонидан олдиндан қилинган 
башоратомуз фикрлар ҳам мавжуд эди. 
Такомиллаштирилган ўқув режа ва дас- 
турлар натижасида ўқувчи-талабаларнинг 
турли билим ва малака савияларини ҳисоб-
га олган ҳолда, ишлаб чиқариш амалиёти 
вазифалари ва мазмуни кўриб чиқилади. 
Такомиллаштирилган ўқув режа ва дастур-
ларнинг амалдаги татбиқида ўқув жараёнини 
ташкил этишга оид янги ишлаб чиқилган ўқув 
материаллари муҳим аҳамиятга эга. Ўқув ма-
териалларининг қайта кўриб чиқилиши янги 
ишланган ўқув, мазмун ва баҳолаш услубла-
рига олиб келади.
Н.О.Яковлева ўз тадқиқотларида маж- 
муавий педагогик шароитларни бош мақсад-
га олиб чиқади ва уларсиз педагогик модел 
таркибига таъсир этиб бўлмаслигини эъти-
роф этади. Биз Е.В. Яковлева ва Н.О. Яков-
левалар илгари сурган «мазкур комплекс 
таркибининг талабаларни касбий жиҳат-
дан тайёрлашда ўзгаришларга мойиллиги, 
мослашувчан, динамик характерга эга бўли-
шини исботлашга етарлилиги ҳамда зарурли-
ги» ғояларига қўшиламиз. Эътироф этилаёт-
ган фикрлардан келиб чиққан ҳолда, ишлаб 
чиққан моделимизни муваффақиятли амалга 
ошириш шартларини шакллантирамиз, унинг 
зарурлиги, етарлилигини исботлаймиз ва 
ишимизнинг кейинги экспериментга бағиш- 
ланган бобида қисмларга бўлиб таҳлил қила-
миз.
Юқоридагилардан келиб чиққан ҳолда, 
биз бўлажак касб таълими ўқитувчиларида 
медиакомпетентликни ривожлантиришга оид 
нисбатан муҳим бўлган педагогик шарт-ша-
роитларни аниқладик:
• Медиакомпетентликни ривожланти-
риш жараёни педагогик кузатувини қуриш;
• талабаларни фаол ижодий фаолиятга 
тортиш;
• бўлажак касб таълими ўқитувчилари 
тармоқ ҳамкорлигини ташкил қилиш. 
Медиакомпетентликни ривожлантириш 
жараёни педагогик ҳамкорлигини қуриш. 
Шарт-шароитларнинг қиймати бўлажак касб 
таълими ўқитувчиларида медиакомпетент-
ликни ривожлантиришни лойиҳалаштириш-
нинг аниқ мақсадга йўналтирилганлиги билан 
белгиланади. Бунда биз талабаларнинг инди-
видуал жиҳатлари ва ўқитувчининг оператив 
аралашувини инобатга оладиган самарали 
таълим траекториясини ишлаб чиқишни на-
зарда тутамиз, бу талабани қисқа муддатда 
тўғри оптимал оқимга солиб юбориш имкони-
ни беради.
Педагогик ҳамкорлик моҳиятини ўр-
ганишда унинг характерли жиҳатларини 
ажратиб олиш ўта муҳим. Бу борада амал-
га оширилган илмий изланишлар педагогик 
ҳамкорликнинг қуйидаги ўзига хос жиҳатла-
рини аниқлаш имконини берди:
1. Ўз характерига кўра бошқарилиш ху-
сусиятга эга, белгиланган таълим траектори-
ясига мос тарзда узлуксиз мониторинг йўли 
билан ишлайди;
2. Бевосита ҳаракат хусусиятига эга, 
ўқитувчи мазкур педагогик жараёнда мунта-
зам иштирок этиши шарт;
3. Мустақил педагогик жараён субьекти 
асосида шаклланади ва муносабатнинг бир 
шакли саналади, айнан ўқитувчи томонидан 
“ғамхўрлик”, “ёрдам”, “қўллаб-қувватлаш”-
нинг юзага келишини аниқлаб беради;
4. Узлуксизлик хусусиятга эга, ҳар бир 
алоҳида топшириқ юзасидан мақсадга эри-
шиш билан чегараланиб, якунланмайди;
5. Манзиллилик хусусиятига эга ва ку-
затилаётган жараён ўзига хос хусусиятлари 
билан шартланади;
6. Комплекс характерга эга, муайян бир 
педагогик жараёнга мосланган кейин турли 
соҳаларга хос билимлардан кенг фойдала-

---

38
Kasb-hunar ta’limi №1, 2021