21 mavzu: investetsiya va uning iqtisodiyotdagi o`rni investitsiyalarning mohiyati, grafigi va funksiyasi

Rasm 8.4 
 
 
Aktsiyalar narxi 
avvalgi to'rt 
chorak foizdan 
o'zgarishi (ko'k 
chiziq) 
Aktsiyalar narxi 
(chap ko'lamli) 
Real yalpi ichki mahsulotning 
(o'ng eksa) 
yil 
Oldingi to'rt chorak 
mobaynida yalpi ichki 
mahsulotning real foiz 
o'zgarishi (yashil chiziq) 
Fond bozori va iqtisodiyot. Ushbu ko'rsatkich fond bozori va real iqtisodiy faoliyat 
o'rtasidagi munosabatni ko'rsatadi. 1970 dan 2008 йилгача choraklik ma'lumotlarni 
foydalanib, Dow jones Industrial foizi, o'rtacha bir yil avval kelgan o'zgarish (yirik sanoat 
kompaniyalari aktsiyalar narxlari) va real yalpi ichki mahsulotdagi taqdim etadi. ko'rsatkich 
fond bozori va yalpi ichki mahsulotning birga ko'chib o'tishga moyil ekanini, ammo 
birlashmasi aniq uzoqda ekanligini ko'rsatadi. 
Iqtisodchilar o'rtasida davom etib kelayotgan munozara fond birjasidagi 
tebranishlar ratsional yoki yo’qligi ustida boradi. Ba'zi iqtisodchilar fond birjasi 
gipotezasiga ishora qiladi, unga ko’ra kompaniya aksiyalarining bozor narxi 
kompaniya biznes istiqbollari haqida joriy ma'lumot berilgan kompaniya 
qiymatining to’liq ratsional baholanishidir. Bu gipoteza ikki narsaga asoslanadi: 
1. Katta fond birjasida ko’rsatilgan har bir kompaniya ko'plab professional 
portfelli menejerlar, masaln, o'zaro mablag'larini bo’lishadigan shaxslar, tomonidan 
yaqindan kuzatib boriladi. Har kuni, bu menejerlar kompaniyaning qiymatini 
aniqlash uchun yangiliklarni kuzatib boradi. Ularning ishi qiymati narxi tushganda 
aksiya sotib olish va qiymati narxi ko'tarilganda sotish hisoblanadi. 
2. Har bir aksiyalarning narxi talab va taklif muvozanati tomonidan o'rnatiladi. 
Bozor narxida, sotuvga qo'yiladigan aksiyalar soni aniq odamlar sotib olmoqchi 
bo’lgan aksiyalar soniga teng. Bu, bozor narxida, aksiyani narxi baland deb 
o’ylovchilar soni uning narxi past deb o’ylovchilar soniga teng bo’ladi. Bozorda 
oddiy shaxs tomonidan belgilanganidek, aksiyalar ham adolatli baholanishi kerak. 
Bu nazariyaga ko'ra, birja axboroti bilan samarali: u aktiv qiymati haqida 
mavjud bo'lgan barcha ma'lumotlarni aks ettiradi. Axborot o'zgarsa fond narxi 
o'zgaradi. Kompaniyaning istiqbollari haqida xushxabar hammag ma’lum bo'lib 
qolsa, aktsiyadorlik qiymati va narxi ham ko'tariladi. kompaniyaning istiqbollari 
yomonlashsa, qiymat ham narxlar ham pasayadi. Lekin istalgan davr vaqtida, 

---

362 
bozor narxlari mavjud ma'lumotlar asosidagi kompaniya qiymati haqida eng yaxshi 
taxmin hisoblanadi.