26. Мавзу. Бошқа аквакултура объектларини етиштириш, африка лаққаси, пангасиус Режа

Назорати остида кўпайтириш. Кўпинча, юқори сифатли репродуктив маҳсулотларни олиш учун ота она балиқлар гормонлар инъекциялари билан рағбатлантирилади. Гормонларни юборишни бошлашдан олдин, урғочиларни турли хил аквариумларга ёки ҳовузларга сақланиши керак. Уруғлантириш процедурасидан 2-3 кун олдин балиқни оч қолдириш керак. Бир марталик инъекцияда балиқнинг тирик вазнининг хар килограмми учун 4,5 мг гипофиз ишлатилади. Инъекция ёрдамида кўпайтиришга қарор қилинган Африка балиқлари «Ovopel»га ҳам яхши таъсирчан. У бир марта балиқ килограммига 1 донадан грануладан фойдаланиб қўлланилади. Ушбу препарат физиологик эритмада ишлатилади. Эркаклар балиқлари нерест олдидан бир сув хавзасида сақланади. Африка лаққасиларини кўпайтиришда ооцитларни муваффақиятли етилиши учун урғочиларни 26 даража ҳароратда сувда сақлаш керак. Тўлиқ овуляция гипофиз бези инъектсиясидан 12 соат ўтгач содир бўлади. Африкалик лаққалари жуда асабий балиқдир, шунинг учун тухум олиш учун урғочи балиқларни анестезия қилиш керак. Бу беҳушлик дориси юбориш орқали амалга оширилади. Кўпинча «Propiscin» ишлатилади. Икра ҳар бир урғочи балиқдан алоҳида олинади. Бундай ҳолда, икра массаси маълум бир балиқнинг вазнининг камида 20% бўлса, мақбул ҳисобланади. Жараёндан кейин аёл КМнО4 эритмасига тахминан бир соат давомида жойлаштирилади. Препарат 100 литр сув учун 0,5 г миқдорида суюлтирилиши керак. Уруғ хужайралари асосан эркаклар жинсий безларидан олинади. Сперматозоидлар самарадорлиги 4 даража ҳароратда - 24 соатгача сақлаш мумкин.
Олинган икра уч қисмга бўлинади. Турли урғочи аёллардан икра аралаштирмаслик яхшироқдир. Ҳар бир қисм 300 граммни ташкил қилиши керак. Кейин 3 мл уруғ хужайралар билан оталантирилади. Агар уруғ хужайралар турли хил эркаклардан бўлса, самарадорлик юқори бўлади - бу уруғлантириш жараёнини рағбатлантиради. Шундай қилиб, 3 эркакдан 1 мл олиш яхшироқдир. Уруғ хужайралар ва икра сувга ботириб, тахминан беш дақиқа яхшилаб аралаштирилади.
Уруғлантириш амалга оширилгандан сўнг, икрани яхшилаб ювиш керак. Бунинг учун танин эритмаси ишлатилади. 10 литр сув учун тахминан 10 грамм керак бўлади. Икрани бутунлай ёпишқоқликни йўқотиш учун уни 30 сониядан кўп бўлмаган эритмада яхшилаб чайиш керак.
Инкубация. Икра ёпишқоқлиги йўқотилгандан сўнг, унинг инкубация рамкалари жойлашган лотокларда ёки махсус қурилмаларда бошланади. Инкубация рамкалари, кўзи тахминан 0,5 ммлик сетка билан қопланган бўлиши керак. Икра 1 икра қатламида тўр устига ёйилади. 27 даражадан юқори бўлмаган сув ҳароратида личинкалар пайдо бўлади. Уруғлантириш пайтидан бошлаб личинка пайдо бўлишигача тахминан 25 соат давом этади. Лотоклардаги сув дақиқасига 10 литр миқдорида сарф бўлиши керак. Личинкаларни ушлаб туриш Личинкаларни сариғи сўрилмагунча бассейн ёки кичик ҳовузларда сақлаш керак. Дастлабки икки кун ичида личинкани ҳовузга солиб қўйиш мумкин, сўнг уни лотокларга кўчирилади.
Африка лаққаси личинкаси қоронғида сақланиши керак. Сариқ халтасининг охирги резорбсиясидан уч кун ўтгач, бассейн тагидан моғорланган плёнкани олиб ташлаш керак. Агар личинкалар фаоллашса, у ҳолда сариғ халтачаси бутунлай сўрилган бўлади.
Личинка етиштириш босқичлари. Биринчи босқич тахминан 3 ҳафта давом этади. Унинг охири Африка лаққаси атмосферадан кислород билан нафас олишни бошлаганда содир бўлади. Ушбу даврда личинкаларни боқиш бир литр сув учун тахминан 100 донага тенг. Сув доимо кислород билан тўйинган бўлиши керак ва бассейнда унинг сув алмашинуви бўлиши керак. Сиз личинкаларни декапсулатланган артемия қисқичбақалар ёки трубочниклар билан боқиш керак. Бир ҳафта ўтгач, бошланғич озуқалар рационга киритилади. Ёруғлик хира бўлиши керак. Личинкаларда каннибализм ривожланган бўлади, шунинг учун биринчи босқич охирига келиб, личинка таркиби табиий холда ҳар литр сув учун 25-50 донагача камаяди. Келажакда балиқчаларни саралаш учинчи ҳафтада амалга оширилиши керак. Бундай аралашув личинкаларни ғазаблантириши мумкин, шунинг учун саралаш жуда эҳтиёткорлик билан амалга оширилиши керак. Шундай саралашдан сўнг, балиқ бир соат давомида антибиотик эритмасида қолдирилади. Иккинчи босқич тахминан 5 ҳафта давом этади. Ушбу цикл одатда бассейнни яхши сараланган личинкалар билан тўлдиришдан бошланади. Уларнинг вазни тахминан 300-500 мг бўлиши керак. Личинкаларни катталиги бўйича 2 қисмга ажратиш керак. Кўпинча, Африка лаққалари нисбий оғирлиги ва бассейни ҳажмини ҳисобга олган ҳолда ўтқазилади. Кундалик рацион, 3 марта берилиш қисмига бўлиниб, балиқ вазнининг тахминан 5% ни ташкил қилиши керак. Кейинги босқич тахминан икки ой давом этади. Ушбу даврда балиқ 130-200 граммни ташкил қилиши керак. Чавоқларнинг ўсиш суръати ўтқазиш зичлигига боғлиқ. 5000 литр ҳажмдаги бассейн учун ўтқазиш зичлиги литрига 2,5 донани ташкил этади. Сув ҳарорати 27 даража атрофида. Учинчи босқичда Африка лаққалари учун асосий озиқа сузувчи ем ҳисобланади. Овқатланиш жараёни автоматлаштирилган ёки қўлда. Сувни хар 2 соатда алмаштириш керак.
Личинкаларни етиштиришнинг учинчи босқичи тугагандан бошлаб Африка лаққаларини товар шаклига етиштириш учун тахминан 50 кун давом этади. Бутун жараён охирига қадар балиқларнинг ўртача вазни 2 килограммгача етиши мумкин. Ушбу босқичда африка лаққаларини ҳажми 10 куб метр бўлган бассейнларда амалга оширилади. Икки литр сув учун 3 дан ортиқ балиқ ўтқазиш мумкин. Ушбу усул ҳар бир куб сув учун тахминан 400 килограмм тирик балиқ беради.
Балиқ озуқаси. Кўпчилик балиқлар бу босқичда сузувчи озуқа билан озиқланади. Овқатланиш ҳажми балиқ вазнининг тахминан 3% ни ташкил қилади. Уни кунига 5 марта озиқлантириш керак. Рефлекс озиқлантирувчи воситалардан фойдаланганда ажойиб натижаларга эришиш мумкин. Ушбу турдаги битта озиқлантирувчи ҳовуз майдонининг 10 квадрати учун ишлатилади. Қўлда озиқлантириш озиқанинг бир текис тақсимланишини таъминламайди. Бу балиқ массасининг фарқланишига олиб келади. Назорат қилинадиган тизимларда етиштириладиган Африка лаққалари жуда қисқа вақт ичида сезиларли ютуқларга эришиш мумкин. Барча босқичларни тугатгандан сўнг, балиқлар сараланади. Оғирлик ва ўсишнинг энг яхши кўрсаткичларини кўрсатган балиқлар кейинги кўпайиш учун қолдирилади, қолган балиқлар сотувга юборилади. Балиқ етиштирилгандан кейин ҳовузлар ва лотоклар ювилиб, кейинги авлодга қадар тозаланади. Янги ишлатишдан олдин антисептик эритма билан ишлов берилади. Сувнинг ўртача ҳарорати юқорилигини ҳисобга олинса, Африка балиқларини етиштириш Ўзбекистон шароитидаги 6 ой муддат етарли хисобланади.