26. Мавзу. Бошқа аквакултура объектларини етиштириш, африка лаққаси, пангасиус Режа

Озиқлантириш. 1990-йилларда, Ветнам балиқчиларининг аксарияти бегона балиқлари, гуруч кепаги, соя ва қон уни, майдаланган гуруч, пахта шроти, сут, тухум, ўсимлик (исмалоқ, яшил нўхат), С ва Е витамини, премиксдан тайёрланган қўлбола озуқа аралашмаларидан фойдаланадилар бунинг учун компонентлар аралаштирилади, тайёрланади ва тўп шаклида ёки экструдировка қилинган шаклда берилади. Нархлари юқори бўлганлиги сабабли балиқ гўшти ва бегона балиқлари кўпинча ошхоналардан чиққан озуқа чиқиндилари билан алмаштирилади. Балиқни чўчқа гўнги билан боқиш амалиёти кенг тарқалган. Товуқ ва ўрдак хўжаликларида пангасиус балиқларини биргаликда етиштириш, африка лаққаси билан биргаликда амалга оширилади. Таиландда акула лаққаларини мос равишда 2: 3: 1: 4 нисбатида қайнатилган майдаланган гуруч, гуруч кепаги, балиқ уни ва денгиз ўтлари билан аралашма тайёрланади.
Баъзи ҳудудларда озуқага 1% Е витамини қўшилади. Индивидлар кунлик озиқланиш тартиби балиқ вазнининг 1-5% миқдорида кузатилади. 2008 йилдан бошлаб, озиқ-овқат хавфсизлиги билан боғлиқ муаммолар ошиб бориши ва уй шароитида тайёрланадиган парҳезларнинг сифати турлича бўлганлиги сабабли, савдо озуқа кенг тарқалди. Уйда тайёрланадиган озуқа арзонроқ бўлишига қарамай, унинг озуқани конверсия қилиш даражаси 2,8-3,0: 1 ни ташкил қилади. Шунингдек, у сувни бузади. Gангасиус тижорат емнинг озуқа коэффициенти 1,7-1,9:1 га тенг. Гранулаларини Ветнамдаги йирик фермер хўжаликлари томонидан тўлиқ фойда келтирганлиги учун ишлатилади, кичик ва ўрта фермер хўжаликлари, одатда, етиштириш босқичининг биринчи ва охирги ойида тижорат гранула епмлари билан озиқланади ва (4 ой) оралиғида улар қўлбола аралашмаларидан фойдаланадилар. Ушбу техника туфайли, уй қурилиши аралашмасининг озуқани конверсиялаш коеффитсиенти юқори бўлишига қарамай, ҳар бир килограмм балиқ таннархини камайтириш мумкин.
Пангасиус касалликлари ва уларни даволаш Акула балиқларини этиштириш зичлиги ва интенсивлигига қарамай, юқумли касалликлар тарқалиши ва ўлим даражаси юқори. Аммо қуйидаги касалликлар юзага келади:

Касаллик	агенти	тип	симптомлар	даволаш
Пангасиуснинг Баcилларй некрози	Edwardsiella ictaluri	Бактериялар	Петечиал қон кетиши кўзлар ва суяклар тубида; буйраклар, талоқ ва жигарда оқ доғлар; ҳужайра некрози	Антибиотиклар
Бактериал геморрагик септикемия	Aeromonas spp. (mainly A. hydrophila, A. sobria and A. caviae)	Бактериялар	Кўзда, танада ва суякларда қон кетиши; қорин бўшлиғининг қонли астситлари, бу унинг шишиб кетишига олиб келади	Сув сифатини ошириш, озуқада антибиотиклар
Сариқлик	Номаълум	Номаълум	гўштнинг сарғайиши	Сув сифатини ошириш, озуқадаги антибиотиклар

Баъзи ҳолларда даволаниш учун ФАО томонидан тавсия этилмаган антибиотиклар ва бошқа фармакологик воситалардан фойдаланилган. Ichthyophthirius ва Trichodina инфекциялари пастки ёшда бўлган ва одатда шамоллатиш ва сув ўзгариши билан 30 минут давомида 15-20 ппт (1/1012) формалин билан даволаш қилинади. Етиштириш босқичида балиқ жигари жигар сўрғичлилар (Clonorchis sinensis) томонидан зарарланишга мойил бўлади. Ҳовузни тайёрлаш пайтида профилактика қилиш жуда муҳим босқич ҳисобланади, чунки кимёвий моддалар билан даволаш кўп вақт талаб этади ва самарасиз. Пангасиуснинг асосий етказиб берувчиси Ветнам бўлиб, 1,1 миллион тоннадан зиёд маҳсулот ишлаб чиқаради (2008). Ундан кейинги ўринларни Таиланд, Камбоджа, Лаос, Мянма, Бангладеш ва Хитой эгаллаб турибди. Ветнам бозори P. hypophthalmusни 80 дан ортиқ мамлакатларга, шу жумладан Европанинг бир қатор давлатларига (хусусан Полша ва Испания), Осиё, Мексика, Австралия, АҚШ ва Яқин Шарққа экспорт қилади. Европа бозори устунлик қилади (ҳажми бўйича 35%). Ветнам ҳар куни 3500 тонна аквакултура маҳсулотларини етказиб беради ва ҳосилдорлик ошиб бормоқда. Ушбу мамлакатда 405 дан ортиқ қайта ишлаш заводлари мавжуд бўлиб, улардан 310 таси Европага ва 30 таси Россияга экспорт қилиш учун сертификатларга эга; Ҳозирда 16% ISO сертификатига эга. Аквакултурани ривожлантириш тенденциялари. P. hypophthalmus ўртача суръатлар билан ривожланишни давом этяпти, агар Хитой ушбу балиқни етиштириш билан боғлиқ муаммоларни ҳал қилса ва хосилдорликни оширса, нарх барқарор бўлиб қолади ёки тушади. Бироқ, ушбу турни етиштириш катта хавф туғдиради, чунки фойда кам. Эҳтимол, ўрта ва узоқ муддатли истиқболда баъзи балиқ ишлаб чиқарувчилар консолидация қилинганлиги сабабли ушбу соҳадан чиқиб кетишни бошлашлари мумкин. Балиқларни ташиш, маркалаш ва сертификатлаш бўйича юқори талаблар вертикал интеграциялашган йирик корхоналарни ривожланишига олиб келади.