3- ma’ruza ruda konlarini ochish ruda konlarini tayyorlash reja: Konning yillik unumdorligi

Kon qazish korxonalarida ochishning turli sxemalariga misollar
Misli kon (Ural). Rudali jism qalinligi 10-15 m dan 100 m gacha o‘zgaradi, 
yotiqlik tik (60-70°), suv oqimi - 200 m
Z
/s.ga yaqin, cho‘ziqligi bo‘yicha kon 
uzunligi - 3700 m, joylashuv chuqurligi - 800 m. 
130 m. chuqurlikkacha kon yog‘och bilan mustahkamlangan oltita uncha 
katta bo‘lmagan stvollar bilan qazildi. Hozir bu stvollar qisman 
konservatsiyalangan yoki ventilyasiya uchun ishlatilmoqda. 
700 m chuqurlikkacha konni ochishda ikkita bosh (asosiy) stvol - 
«Kapitalnыy 1» va «Kapitalnыy 2» hamda uchta ventilyasiya stvoli - «Severnыy», 
«Sredniy» va «YUjnыy» o‘tkazilgan. Kon uzunligi 1800 va 1900 m. bo‘lgan 
ikkita shaxta maydoniga bo‘lingan. Asosiy stvollar 6,5 m diametrga va 700 
m.loyihaviy chuqurlikka ega. O‘rtacha stvol - 4,5 m. diametrli dumaloq kesimli. 
Severnыy va YUjnыy stvollari – yog‘och mustahkamlagich bilan mahkamlangan 
to‘g‘ri burchak kesimli. 
Asosiy stvollar 3 m
3
sig‘imli ikkita skipga va 2 m
3
sig‘imli vagonetkalar 
uchun kletga ega, yordamchi stvollar kletli ko‘tarilish bilan jihozlangan (3.15-
rasm). 
Asosiy stvollar bir martada bitta qavatni kovlaydi. Har bir qavatda bunkerlar 
(stvol «Kapitalnыy 1» - 200 m
3
, stvol «Kapitalnыy 2» - 400 m
3
) va suv chiqarib 
tashlash qurilmalari mavjud. 

---

 
 
3.15-rasm. Mis rudali konni ochish: 1,3,5 – ventilyasiya stvollari; 2,4 – asosiy stvollar. 
Qavat balandligi 60 m. Kvershlaglar ikki yo‘lli 13-15 m
2
kesimli, ular har bir 
qavatdan o‘tadi. 
Dzerjinskiy nomli kon (Krivorojsk temir ruda havzasi). Mamlakatimiz va 
xorij amaliyotida eng yirik kon. 
150-200 m qalinlikdagi temir ruda qatlami qazib olinmoqda, shaxta 
maydonining janubiy qismida u 500 m.ga yaqin chuqurlikda, shimoliy qismda -
1000 m chuqurlikda pasayib boradi, yotiqlik burchagi - 65-75°. 
XX asrning 30-yillarida Krivbass konlarini birinchi marta qayta tiklash 
davrida qatlamning ostki yonidan «Kommunar», «Gigant-kletevoy» i «Gigant-
skipovoy» shaxta stvollari o‘tkazilgan. «Gigant-skipovoy» shaxta stvoli har biri 25 
t. to‘rtta skip bilan jihozlangan. Kon ishlari 200-300 m chuqurlikka etgandan 
so‘ng 35° yaqin burchak ostida, ya’ni taxmin qilingandan ko‘ra qiyalama bo‘lgan 
ostki yon jinslari surilishi boshlandi. Ushbu shaxtalar stvollari jinslar surilishi 
zonasiga tushib qoldi va ishdan chiqdi. 
Havzani ikkinchi qayta tiklash davrida ishdan chiqqanlar o‘rniga yangi 
stvollar o‘tkazildi: 1200 m.loyihaviy chuqurlikli «Gigant-glubokiy», «Pobeda», 

---

«Saksagan». «Gigant-glubokiy» stvoli qatlamgacha 800 m da, «Gigant-skipovoy» 
eski stvoldan 164 m da o‘tkazildi. U 98 m. balandlikdagi koperda joylashgan ko‘p 
arqonli ko‘tarish mashinasi bilan jihozlangan. 50 t li ikkita skip va posangili klet 
mavjud. Stvol diametri – 7,5 m. 
Stvollarning loyihaviy ishlab chiqarish quvvati: «Gigant-glubokiy» - 7,0 
mln.t/yil, «Pobeda» - 1,5 mln.t/yil, «Saksagan» - 3,5 mln. t/yil. Hozirgi vaqtda 
qiymatli temir ruda zaxiralari qisqarishi natijasida konning unumdorligi 
loyihadagidan ikki marta past darajada.
Bundan tashqari, pastda joylashgan qatlamlarni ochishda jinslarni berish 
uchun ustunlikka ega bo‘lgan, yordamchi ishlar uchun mo‘ljallangan
«Sentralnaya» shaxta stvoli va bo‘sh jinslar bilan sifatsizlangan 0,5 mln. t/yil yaqin 
hajmdagi rudani beradigan «Severnaya» shaxta stvoli mavjud. Bu stvol o‘pirilish 
zonasiga tushadi. YUqorida sanab o‘tilgan asosiy va yordamchi stvollardan tashqari 
yana to‘rtta ventilyasiya stvollari ham mavjud.
Demak, kon 8 ta stvolga ega: uchta asosiy stvol, bitta yordamchi va to‘rtta 
ventilyasiyali (3.16-rasm). 
SHaxta maydonlari uzunligi quyidagicha: «Gigant» - 940 m, «Saksagan» - 
900 m, «Pobeda» - 700 m, kon maydonining umumiy uzunligi - 2540 m. 
 

---

 
3.16-rasm. . Dzerjinskiy nomdi (Krivbass) temir ruda konini ochish: 1 – temirli kvarsitlar; 2 – 
qiymatli temir rudalari; 3,4,5 – stvollar «Gigant - kletli», «Gigant - skipli», «Gigant - chuqur». 
Ushbu konni ochishga nisbatan ta’kidlash lozimki, birinchidan, to‘rtta 
yirik shaxta stvollari ular uchun hisoblangan xizmat muddatining yarmidan 
kamrog‘i o‘tgach, surilish zonasiga tushib qoldilar; ikkinchidan, shaxta 
maydoni va kon maydoni uzunliklari uncha katta bo‘lmgan o‘lchamda 
hisoblangan.