3- ma’ruza ruda konlarini ochish ruda konlarini tayyorlash reja: Konning yillik unumdorligi

Stvollarni birdaniga kon tarqalishining butun chuqurligiga har doim ham 
o‘tkazib bo‘lmaydi, chunki: 
• cheklangan chuqurlik, odatda, noma’lum bo‘ladi; 
• stvollarni saqlab turish ma’lum xarajatlarni talab qiladi va oldin o‘tgan 
stvollarni uzoq muddatga saqlab turgandan, zaruratga ko‘ra stvollarni kovlash 
iqtisodiy tomondan tejamlidir; 
• Butun chuqurlikka stvollarni kovlab borish ko‘p asosiy mablag‘lar 
sarflashga va yirik moliyaviy mablag‘larni uzoq vaqtga muzlatib qo‘yishga olib 
keladi.
Ochish birinchi navbatining maqbul chuqurligini va chuqurlatishning 
keyingi odimini qator variantlarni texnik-iqtisodiy taqqoslash yo‘li bilan 
aniqlash mumkin. 
Krivorojsk havzasi amaliyotini ko‘rib chiqamiz. XX asrning birinchi 
choragida 100 m.gacha chuqurlik bilan uncha chuqur bo‘lmagan stvollar
yordamida rudani er ostida qazib olish boshlandi. 30-yillardagi aniqlashlar ruda 
zaxiralarining kamida 500 m chuqurlikka tarqalganini ko‘rsatdi. Bu davrda 500 m 
chuqurlikkacha 
kondan foydalanishga mo‘ljallangan stvollar o‘tkazildi 
(Krivorojsk havzasi konlarining birinchi qayta tiklanishi). 
Stvollar avval 100-150 m chuqurlikka kovlab borildi, so‘ngra esa har safar 
bitta qatlam (qavat) balandligiga, ya’ni 60-80 m metrga chuqurlashtirildi. Ayrim 
hollarda chuqurlatish birdaniga ikkita qatlamda olib borildi. 50-yillar o‘rtalariga 
kelib, konni qazib olish loyihaviy chuqurlikka yaqinlashdi. Biroq oldindan 
aniqlash shuni ko‘rsatdiki, temir rudasi zaxiralari hali tugamagan va kamida 

---

1200-1500m chuqurlikka cho‘zilgan. 
XX asrning 50-yillar oxiri va 60-yillar boshida 1200-1500 m loyihaviy 
chuqurlikli yangi stvollar o‘tkazildi va hozirgi vaqtda ham foydalanilmoqda 
(konlarning ikkinchi qayta tiklanishi). Dastavval ushbu stvollarning chuqurligi 
500- 800 m. tashkil etdi. Stvollarni chuqurlashtirish odimi bir-ikki qavatga teng, 
(80-160 m). 
Ushbu temir ruda konlari amaliyoti, asosan, dastlab 2-3 qavatlar ishini 
ta’minlovchi chuqurlikka stvollarni kovlab borishdan iborat. Keyinchalik 
stvollarni chuqurlashtirish 1-2 qavatda olib borildi. Bunga mos ravishda stvol 
oldi qo‘rasi lahimlari kompleksi, maydalash qurilmalarini ham kiritgan holda, 
1-2 qavatlardan so‘ng (orqali) joylashdi.
Texnologik va iqtisodiy mulohazalar bo‘yicha stvollarning dastlabki 
chuqurligi 75-80 m balandlikli kamida 4-5 qavatlarni, chuqurlatish odimi esa - 
300-400m. tashkil etishi lozim.
Ko‘pgina xorij konlarida stvollarning dastlabki kovlab borish 4-7 qavat va 
undan ortiq chuqurlikka amalga oshirilgan. Bunday holatlarda bir nechta 
qavatlardan ruda ruda tushirgichlar bo‘ylab stvol oldi qo‘rasi lahimlari va 
maydalash qurilmalari joylashgan asosiy konsentratsion qatlamga o‘tkaziladi.
Ruda 300-400 m va hattoki 600-900 m pastga o‘tkazilgan misollar ham 
mavjud, bu Frud-Stobi (Kanada), Tыrnыa-uzskiy VMK konlaridir.