3 – Мавзу Янги ва энг янги давр фалсафаси

Билиш жараѐни чизғиси

Ташқи олам бошда инсон сезги аъзоларига таъсир кўрсатади;

Инсон сезги аъзолари ташқи дунѐнинг тимсолларини ҳиссиѐтлар кўринишида қабул
қилади;

Инсон онги сезги аъзолари орқали қабул қилган тарқоқ тимсол ва ҳиссиѐтларни 
тизимга ослади, натижада инсон онгида дунѐнинг тўлиқ манзараси намоѐн бўлади;

Сезгилар ѐрдамида онгда пайдо бўлган дунѐ манзараси фақат ақл ва сезгилар
ѐрдамида кўринадиган ташқи дунѐ тимсолидир холос, унинг реал борлиқ бўлган ҳеч
қандай умумийлиги йўқ;

Тимсолини аниқ ақл ва ҳиссиѐт билан қабул қилувчи ренал борлиқ – “нарса ўзида”,
яъни ақл билан мутлақо англаш мумкин бўлмаган субстанциядир;

Инсон ақли дунѐнинг жуда кўп предмет ва ҳодисалари – “нарса ўзида”нинг
тимсолинигина билиши мумкин, бироқ уларнинг ички моҳиятини англай олмайди. 
Билиш жараѐнида ақл – тақалувчи, ўтиб бўлмас чегарадир

Ортида ҳал қилиб бўлмайдиган зиддиятлар – антиномиялар 
пайдо бўлувчи ўз (ақл учун ички) чегаралри;

Ташқи чегаралар – нарса ўзиданинг ички моҳияти

---

54
“Амалий ақлнинг танқиди” асари
(“Амалий ақл” атамаси орқали Кант ахлоқни тушунади)
“Амалий ақлнинг танқиди” асарининг асосий саволлари:
Ахлоқ қандай бўлиши керак?
Инсоннинг ахлоқий хулқи нима?
Хулосалар

Соф ахлоқ – умум тан олинган эзгу ижтимоий онгни алоҳида индивид ўзиники 
сифатида қабул қилади;

Соф ахлоқ ва реал ҳаѐт (ҳатти-ҳаракатлар, ҳохиш, инсон манфаатлари) ўртасида
кескин қарама-қаршилик мавжуд;

Инсон ахлоқи ва хулқи ҳар қандай ташқи таъсирлардан ҳоли бўлиши керак ва
фақат ахлоқий қонунларга бўйсуниши керак. 
Олий ва сўзсиз аҳамият касб этувчи ахлоқий қонунни Кант категориал императив
деб номлайди. “Шундай ҳаракат қилгинки, сенинг максимал ҳаракатининг умумий 
қонунчиликнинг тамоийллари бўлсин”.