3 – Мавзу Янги ва энг янги давр фалсафаси

Этьенн Кондильяк (1715-1780) 
– асосий эътиборини билиш муаммоларига (гносеологияга)
қаратган, жамият муаммоларига камроқ эътибор қаратган
Фалсафий қарашларининг асосий мазмуни

Дунѐни билиш мумкин;

Инсон ташқи дунѐни унинг имкониятлари (ақл, сезги аъзолари)
йўл қўйган даражада билиши мумкин;

Дунѐ – барча билимлар манбаидир;

Билиш асосида ҳиссий қабул қилиш ѐтади (ташқи дунѐнинг инсон
онгида сезги аъзолари ѐрдамида акс этиши);

Ҳиссий қабул қилишсиз ақл ѐрдамида мустақил билиш мумкин эмас

---

44
XVII-XIX 
асрда немис фалсафаси
XIX
аср немис
фалсафасининг 
асосий йўналишлари 
Немис классик фалсафаси
(XIX
аср биринчи ярми)
Материализм
(XIX
аср ўрталари ва 
иккинчи ярми)
Иррационализм
(XIX
аср иккинчи ярми 
ва охири) “ҳаѐт фалсафаси”
Аҳамияти
Улар инсониятни асрлар давомида 
қийнаб келган масалани чуқур
тадқиқ қилишга муваффақ бўлди, 
уларнинг хулосалари фалсафанинг 
кейинги ривожини аниқлаб берди.
Немис фалсафаси ўзида ўша давр
учун маълум бўлган фалсафа
йўналишларини мужассамлаштиради.
Дунѐнинг олтин фондига кирувчи ўнлаб
файласуфларнинг номини кагф этди 
(Кант, Фихте, Гегель, Шопенгауэр,
Ницше ва бошқалар)

---

45
Немис классик фалсафаси XVIII аср охири ва XIX асрнинг биринчи 
ярмида кенг ѐйилди.
Асосий намоѐндалар
Иммануил Кант (1724-1804) немис классик 
фалсафасининг асосчиси
Асосий ғоялари
Қуѐш тизимининг хосил бўлишини табиий сабабларга таяниб, Ньютон қонунлари
асосида
тушунтириб
берди
–
борлиқ
зарядланган
моддий
зарраларнинг
ҳаракатланаѐтган туманлигидан келиб чиққан деб тушунтирди;
Билиш чекланган;
инсон имкониятларини ва атрофимиздаги воқеа ҳамда жисмларнинг ички моҳиятини
англаб бўлмайди «нарсаларнинг ўзи»;
тоифалар тўғрисидаги таълимот яратди – фалсафада асосланадиган асосий
ва
умумий тушунчалар;
ахлоқий қонунни шакллантирди («тоифали императив»);
урушнинг иқтисодий самарасизлиги ва унинг ҳуқуқий таъқиқланишига асосланиб
келгусидаги «ниҳоясиз дунѐ» ғоясини яратди.

---

46
Георг Гегель
(1770-1831)
–
фалсафасининг асосий
ғоялари
борлиқ ва тафаккурни айнанлаштирди;
онгга боғлиқ бўлмаган ва барча борлиқ, 
моддий дунѐнинг дастлабки асоси бўлиши 
мутлақ ғоя таълимотини яратди, шу билан, 
Ғарбнинг қатор давлатларида кенг тарқалган 
объектив идеализм концепциясини атрофлича 
асослаб берди;
Гегельнинг фалсафага қўшган асосий хиссаси 
диалектикани ишлаб чиққанлигидадир –
умумий ривожланиш таълимоти, унинг асосий 
қонуниятлари ва тамойиллари
Фридрих Шеллинг
(1775-1854)
–
фалсафасининг асосий 
ғоялари
Объектив идеализм 
нуқтаи-назаридан 
табиатнинг моҳиятини чуқур 
асослаб берди;
Эркинлик ва ҳуқуқий тузум 
азалдан табиатда 
мавжуддир деган ғояни 
ишлаб чиқди.

---

47