3 – Мавзу Янги ва энг янги давр фалсафаси

Руҳ фалсафаси
Субъектив руҳ – алоҳида инсоннинг руҳи, онги (“ўзим учун руҳ”)
Объектив руҳ – руҳнинг кейинги босқичи, “жамиятнинг умумий руҳи”. Янги руҳ
объектлари ифодаси – ҳуқуқ, юқоридан берилган, фикр сифатида (эркинлик
инсоннинг ўзига жойланган) мавжуд, инсонлар орасида муносабатлар тартиби.
Ҳуқуқ – амалга оширилган эркинлик ғояси. Ҳуқуқ билан биргаликда объектив
руҳнинг бошқа ифодаси – ахлоқ, фуқаролик жамияти, давлат ҳисобланади.
Абсолют (мутлоқ) руҳ – руҳнинг энг юқори кўриниши, ҳар доим тўғри ҳақиқат 
Гегель бўйича 
фалсафа
•Табиат фалсафаси 
(Гегель табиатни ташқи
борлиқ фикрлари, яъни ғоянинг 
антитезиси сифатида тушунади);
•Диалектика – умумий қонуниятлар 
ва тамойиллар ҳақиқати сифатида 
•Тарих фалсафаси;
•Антропология;
•Психология;
•Мантиқ;
•Давлат фалсафаси;
•Фуқаролик жамияти фалсафаси;
•Ҳуқуқ фалсафаси;

---

62
Тарих Гегелга кўра, мутлоқ руҳнинг ўз-ўзини
амалга ошириши жараѐнидир. Мутлоқ руҳ
ўз ичига эркинлик ғоясини олгани каби, бутун
тарих инсон томонидан тобора кўпроқ
эркинликка эга бўлиш жараѐнидир.
Шарқий давр (Қадимги
Миср, Хитой ва ҳоказо) –
жамиятда ўзини англаган,
эркинликка эга бўлган
ва ҳаѐтнинг барча 
неъматларидан
фойдаланувчи фақат
бир одам – фиръавн,
Хитой императори ва 
бошқалар мавжуд, 
бошқалар эса, унинг қул 
ва хизматкорлари 
бўлган тарих даври.
Антик-ўрта асрлар даври
ижтимоий гуруҳлар 
(давлат раҳбари,
аѐнлар, ҳарбийлар,
аристократлар,
феодаллар) ўзини 
англай бошлаган, аммо 
асосий оломон 
бостирилган ва эркин
эмас, “юқори”га боғлиқ
ва унга хизмат
қилган давр
Герман даври –
Гегелга 
замондош давр,
ҳамма ўзини
англаган 
эркин давр 

---

63
Гегель ѐндошуви
Гегель, одамнинг ўз-ўзини билиш, озодликни тушуниш тамойилига асос 
қилиб, тарихни одамнинг озодлиги йўлида мақсадга интилган, қонуний 
жараѐн деб қарайди ва уни уч босқичга бўлади.
•Шарқий (Хитой, Миср ва б.) - ўзини озод деб билувчи одам битта-у ҳам бўлса-
ҳукмдор, қолганларнинг бари-қул;
•Антик (Грек, Рим, ўрта аср) - бир гуруҳ одамларгина ўзини тушунган ва озод деб 
ҳисоблаганлар - «юқоридагилар», бошқалар уларга хизмат қилганлар ва уларга тобе 
бўлганлар